A’dan Z’ye Dış Ticaret İşlemleri ve Muhasebesi

ÖNSÖZ

Dünyadaki bütünleşme ve küreselleşme eğilimleri ve bilgi ve iletişim teknolojilerindeki hızlı değişim nedeniyle mesafeler kısalmış ve dünyanın herhangi bir noktası ile iletişim kurmak ve bilgi alışverişinde bulunmak kolaylaşmıştır ve buna bağlı olarak da dış ticaretin önemi daha da artmıştır. Artık işletmeler tam rekabet ortamında hem yurt içindeki rakipleriyle hem de uluslararası piyasalarda yer alan rakipleriyle rekabet etmek durumundadırlar.
Dış ticaret işlemleri, ülke içi ticaret işlemlerine göre çok karmaşık bir yapıya sahiptir ve bu nedenle daha masraflı ve de daha çok dikkat isteyen işlemlerdir. Ayrıca dış ticarette yasal uygulamalar, kambiyo işlemleri, nakliye ve sigorta uygulamaları, kullanılan belgeler ülke içi ticarete göre farklılık göstermekte ve tarafların hak ve sorumluluklarını bilmeleri açısından büyük önem taşımaktadır. Bu nedenle de dış ticaret ile ilgili çevrelerin belirli konu ve temel bilgilere sahip olmadan dış ticaret ile ilgili işlemleri yerine getirmeleri mümkün olmamaktadır.
Dış ticaret işlemleri ve bu işlemlerin muhasebeleştirilmesi kapsamında okuyucunun detaylı bilgi edinmesi amacıyla hazırlanmış olan ve onaltı bölümden oluşan bu kitapta dış ticaret işlemleri, teslim şekilleri, ödeme yöntemleri, belgeler, dış ticarette fiyatlandırma, ihracat işlemleri, dâhilde işleme uygulamaları, serbest bölge faaliyetleri, gümrüksüz satış mağazaları, hariçte işleme rejimi uygulamaları, hizmet ihracı, ithalat işlemleri, devlet destekleri, faktoring, forfaiting leasing işlemleri, Eximbank kredileri, dövizli işlemleri ve muhasebeleştirilme esasları güncel gelişmelerle birlikte detaylı olarak ele alınmıştır.
Özverili çalışma sonucu ortaya çıkan bu çalışmanın ortaya çıkmasında öncelikle MNC Gümrük Müşavirliği ortaklarında Sayın Mustafa Ürgen’e, ve MuhasebeTR’nin sahibi Sayın Ferdi Arda’ya katkılarından dolayı teşekkürü bir borç biliriz. Ayrıca kitabın yazım aşamasında bizlere her türlü desteği veren genç meslektaşımız Dr. Abdullah Orhan’a teşekkür ederiz.
Kitabın, dış ticaret alanında çalışan ve çalışacak olanlara faydalı olmasını dileriz.
Prof. Dr. Necdet SAĞLAM Prof. Dr. Ayşe Banu BAŞAR

ÖZGEÇMİŞLER

PROF. DR. NECDET SAĞLAM

1965 yılında Afyon, Emirdağ’da doğmuştur. 1982’de Erciyes Üniversitesi İşletme Fakültesine kaydolmuş ve daha sonra Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İşletme Bölümüne geçmiş ve bu fakülteden mezun olmuştur. Aynı üniversite Sosyal Bilimler Enstitüsü Muhasebe – finansman bölümünde yüksek lisans yapmış ve doktorayı 1996 yılında tamamlamıştır. 1988 yılında Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesinde araştırma görevlisi olarak işe başlamış, 1996 yılında yardımcı doçent, 2002 yılında doçent olmuştur. 2008 yılında profesör olmuştur.

1991-1992 döneminde Avrupa Birliğinden kazandığı burs ile Belçika’da Avrupa Birliği Komisyonu’nda Şirketler Hukuku (muhasebe konusunda) ve Mali Kuruluşlar bölümünde 6 ay staj yapmıştır. Özel sektör ve kamuda çok fazla projede görev almıştır. Başbakanlık Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne hesap planı oluşturulması, Vakıfların yeniden yapılanması projesi, Maliye Bakanlığı Döner sermayeli İşletmelerin Yeniden Yapılandırılması ve hesap planının hazırlanması projesinde çalışmıştır. Sağlık Bakanlığında Dünya bankası projelerinde danışmanlık yapmıştır. UNDP’de farklı ülkelere eğitimler vermektedir.

Üniversite lisans düzeyinde Genel muhasebe, envanter bilanço, tekdüzen muhasebe sistemi, devlet muhasebesi, şirketler muhasebesi, gibi, Yüksek lisansta ise Muhasebeyi Yönlendiren Faktörler, Finansal Aracı Kurumlarda Raporlama, Doktorada Türkiye Finansal raporlama Standartları dersleri vermektedir. 10 yıl Maliye Bakanlığı Eskişehir Mesleki Eğitim Kursunda muhasebe dersleri vermiştir.

9 yıl Türkiye Serbest Muhasebeci, Mali Müşavirler ve Yeminli Mali Müşavirler Birliği Temel Eğitim ve Staj Merkezi Eskişehir Şubesinin yönetim kurulu üyeliği yapmıştır.

Yurt içinde çeşitli illerde konferans ve seminerler vermiştir. Ayrıca yurtdışın çeşitli ülkelerde değişik konferanslara konuşmacı olarak katılmıştır. Yurtiçi ve dışında çeşitli dergilerde hakemlikleri bulunmaktadır. Muhasebe- finansman, Tekdüzen Muhasebe Sistemi, Devlet Muhasebesi, Uluslararası Muhasebe Standartları, Denetim, Şirketler Muhasebesi, Belediye Şirketleri, Finansal Kuruluşlar, Vakıflar, Sigortacılık, KOBİ’ler gibi alanlarda yayınlanmış 10’un üzerinde yayınlanmış kitabı ve yurtiçinde ve yurtdışında çeşitli dergilerde yayınlanmış çok fazla makalesi ve bildirisi bulunmaktadır. Yurtdışında çeşitli mesleki ve bilimsel kuruluşlara üyelikleri bulunmaktadır. Bazı yayınlarının başka dillere çevrilmiştir. Evli ve 1 çocuk babasıdır; İngilizce ve Fransızca bilmektedir.

PROF. DR. AYŞE BANU BAŞAR

1993 yılında Ankara Üniversitesi SBF İşletme bölümünden mezun oldu, daha sonra Anadolu Üniversitesi İşletme Fakültesi’nde Araştırma Görevlisi olarak işe başlamıştır. 1998 yılında Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde yüksek lisansını ve yine aynı Enstitüde doktorasını 2002 yılında tamamlamıştır.

2013 yılında doçent ünvanını ve 2019 yılında da Profesör ünvanını almıştır ve halen Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İşletme bölümünde öğretim üyesi olarak çalışmalarını yürütmektedir.

Akademik çalışmalarının yanında aynı zamanda 8 yıl İşletme bölüm başkan yardımcılığı ve 3 yıl dekan yardımcılığı görevlerini yürütmüştür. Ankara YMM Odasında nakit akış tablosu ve nakit akış analizleri ile Eskişehir SMM odasında staj sınavına hazırlık kapsamında eğitim vermiş, ayrıca bağımsız denetçi yardımcılığına hazırlık kapsamında özel sektörde finansal tablolar analizi eğitimleri vermiştir.

Akademik çalışmaları kapsamında çeşitli yayınevleri tarafından basılmış olan Dış Ticaret İşlemleri ve Muhasebeleştirilmesi, Nakit Akış Bilgilerinin Raporlanması ve Değerlendirilmesi, Bilgi Temelli İşletmelerde Sınai Mülkiyet Haklarının Raporlanması, Finansal Muhasebe adlı kitapları ve çeşitli akademik hakemli dergilerde basılmış olan makaleleri bulunmaktadır.

Uzmanlık alanları; Finansal Muhasebe ve Raporlama, Dönemsonu İşlemleri, Dış Ticaret İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi, Finansal Tablolar Analizi, Nakit Akış Analizleridir.

İÇİNDEKİLER

İÇİNDEKİLER 1

DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ 13

1. DIŞ TİCARET KAVRAMI 13

2. ÜLKELERİN DIŞ TİCARET YAPMA NEDENLERİ 14

3. DIŞ TİCARETİN ÜLKE İÇİ TİCARETTEN FARKLARI 16

4. DIŞ TİCARET İŞLEMLERİ İLE İLGİLİ BAŞLICA KAVRAMLAR 18

5. ÜLKE EKONOMİSİ AÇISINDAN DIŞ TİCARET İLE İLGİLİ TEMEL GÖSTERGELER 24

5.1. İHRACAT (X) 26

5.2. İTHALAT (M) 26

5.3. DIŞ TİCARET HACMİ (X+M) 26

5.4. DIŞ TİCARET DENGESİ (X-M) 26

5.5. İHRACATIN İTHALATI KARŞILAMA ORANI (X/M) 27

6. TÜRKİYE’DE DIŞ TİCARETİN GELİŞİMİ 27

7. DIŞ TİCARET ÇEŞİTLERİ 33

8. DIŞ TİCARETTE PAZARA GİRİŞ ŞEKİLLERİ 34

8.1 DOĞRUDAN İHRACAT 35

8.2 DOLAYLI (ARACILI) İHRACAT 35

8.2.1 Aracılı İhracat Sisteminin Avantajları 35

8.2.2 Aracılı İhracat Sisteminin Dezavantajları 36

8. 3. TÜRKİYE’DE ARACILI İHRACAT ŞİRKETLERİ 37

8.3.1. İhracat Konsorsiyumları SDŞ (Sektörel Dış Ticaret Şirketleri) 37

8.3.2. Dış Ticaret Sermaye Şirketleri 37

8.3.3. Ortak Yatırım 39

8.3.4. Lisans Anlaşmaları 39

DIŞ TİCARETTE KULLANILAN TESLİM ŞEKİLLERİ, ÖDEME YÖNTEMLERİ VE BELGELER 45

1. DIŞ TİCARETTE KULLANILAN TESLİM ŞEKİLLERİ 45

1.1. Incoterms Kategorileri 46

2. DIŞ TİCARET İŞLEMLERİNDE KULLANILAN ÖDEME YÖNTEMLERİ 65

2.1. PEŞİN ÖDEME (CASH PAYMENT/ADVANCE PAYMENT/PREPAYMENT/CASH BEFORE DELIVERY) 66

2.2. MAL MUKABİLİ ÖDEME (CASH ON DELIVER – CASH AGAINST GOODS) 68

2.3. VESAİK MUKABİLİ ÖDEME(CASH AGAINST DOCUMENTS) 70

2.4. KABUL KREDİLİ ÖDEME (BY ACCEPTANCE – BANK AVALISED) 73

2.5. KONSİNYE 75

2.6. AKREDİTİFLİ ÖDEME (LETTER OF CREDIT) 75

3. DIŞ TİCARETTE KULLANILAN BELGELER 83

3.1. FATURALAR 84

3.2. GÜMRÜK BEYANNAMESİ 86

3.3. SEVK BELGELERİ 88

3.4. SİGORTA POLİÇELERİ 93

3.5. FİNANSMAN BELGELERİ 95

3.6. DOLAŞIM VE MENŞE İSPAT BELGELERİ 96

3.7. SAĞLIK BELGELERİ 99

3.8. TİCARİ KALİTE VE YETERLİLİK BELGELERİ 99

DIŞ TİCARET İŞLEMLERİNE YÖNELİK FİYATLANDIRMA 105

1. GİRİŞ 105

2. FİYAT FAKTÖRLERİ 106

2.1. KONTROL EDİLEBİLEN FİYAT FAKTÖRLERİ 106

2.2. BAĞIMSIZ FİYAT FAKTÖRLERİ: 107

3. FİYATLANDIRMA YÖNTEMLERİ 108

3.1. MALİYETE GÖRE FİYATLANDIRMA 108

3.2. TALEBE GÖRE FİYATLANDIRMA 109

3.3. REKABETE GÖRE FİYATLANDIRMA 109

4. FİYATLANDIRMADA DÖVİZ KURU ETKİSİ 109

5. İHRAÇ FİYATININ BELİRLENMESİ 110

6. TRANSFER FİYATI 114

DIŞ TİCARET İŞLEMLERİNE YÖNELİK HESAP PLANI 117

1. HESAP PLANI 117

İHRACAT İŞLEMLERİ 135

1. GİRİŞ 135

2. DIŞ TİCARET MEVZUATI HÜKÜMLERİNE GÖRE İHRACAT TÜRLERİ 136

2.1. ÖZELLİK ARZ ETMEYEN İHRACAT 136

2.2. KAYDA BAĞLI İHRACAT 136

2.3. KREDİLİ İHRACAT 136

2.4. KONSİNYE İHRACAT 137

2.5. YURT DIŞI FUAR VE SERGİLERE KATILIM VE İHRACAT 137

2.6. İTHAL EDİLMİŞ MALIN İHRACI 137

2.7. SERBEST BÖLGELERE YAPILACAK İHRACAT 138

2.8. BAĞLI MUAMELE VEYA TAKAS YOLUYLA İHRACAT 140

2.9. TİCARİ KİRALAMA YOLUYLA İHRACAT 140

2.10.TRANSİT TİCARET 140

2.11. BEDELSİZ İHRACAT 140

2.12. YURT DIŞI MÜTEAHHİTLİK HİZMETLERİ KAPSAMINDA YAPILAN İHRACAT 141

2.13. OFFSET YOLUYLA İHRACAT 141

2.14. SINIR TİCARET YOLUYLA İHRACAT 142

3. İHRACATÇI OLABİLMENİN KOŞULLARI 143

4. İHRACAT PROSEDÜRLERİ 144

5. İHRACAT İŞLEMİNİN AŞAMALARI 148

5.1. MÜŞTERİNİN BULUNMASI VE DETAYLARDA ANLAŞILMASI AŞAMASI 149

5.2. HAZIRLIK AŞAMASI 150

5.3. GEREKLİ BELGELERİN HAZIRLANMASI 151

5.4. GÜMRÜK VE LOJİSTİK İŞLEMLERİ 152

5.5. İHRACAT SONRASI İŞLEMLER 155

6. İHRACATTA DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN NOKTALAR 156

7. İHRACAT SONRASI YÜKÜMLÜLÜKLER 157

8. HİZMET İHRACATI 157

İHRACAT İŞLEMLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ 159

İHRACAT İŞLEMLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ İLE İLE İLGİLİ GENEL ESASLAR 159

1.1 KDV/ÖTV AÇISINDAN 159

1.2. İHRACATTA KUR FARKLARI VE İHRACAT BEDELLERİNİN GETİRLMESİ AÇISINDAN 160

1.3. İHRACATTA E-FATURA E ARŞİV KULLANIMI AÇISINDAN 163

DOĞRUDAN İHRACAT İŞLEMLERİ 164

2.1. PEŞİN ÖDEMELİ İHRACAT İŞLEMLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ 165

2.2. MAL MUKABİLİ İHRACAT İŞLEMLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ 173

2.3. VESAIK MUKABILI İHRACAT İŞLEMLERININ MUHASEBELEŞTIRILMESI 184

2.4. AKREDİTİFLİ İHRACAT İŞLEMLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ 188

2.5. KABUL KREDİ ÖDEMELİ ŞEKLİNDE İHRACAT 192

2.6. KONSİNYE İHRACAT 195

2.6.1 Konsinye İhracatın Yapılma Şekli Ve Şartları 196

2.6.2 Gümrükleme 196

2.6.3 KDV İadesi 197

2.7. BEDELSIZ İHRACAT İŞLEMLERİ VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ 200

2.7.1. Bedelsiz İhracat İşlemleri 200

2.7.2. Bedelsiz İhracatın KDV Karşısındaki Durumu 201

2.7.3. Bedelsiz İhracat İşlemlerinde Fatura Düzenleme 202

2.7.4. Bedelsiz İhracatta Tecil-Terkin Uygulaması 203

2.8. TRANSİT TİCARET İLE İHRACAT İŞLEMLERİ VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ 203

2.8.1. Transit Ticaretin KDV Karşısındaki Durumu 208

2.8.2. Transit Ticaretin BA-BS Bildirim Formlarına Dahil Edilme Durumu 209

3. İHRAÇ KAYDI ILE SATIŞLAR (ARACILI İHRACAT) VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ 209

3.1. İHRAÇ KAYITLI SATIŞLAR 209

3.2. İHRAÇ KAYDIYLA TESLİMLERDE TECİL-TERKİN UYGULAMASI 211

3.2.1 İhraç Kaydıyla Mal Teslim Alan İhracatçılar Bakımından 211

3.2.2. İhraç Kaydıyla Mal Teslim Edenler Bakımından 212

3.2.3 Tecil-Terkin Uygulanacak Teslimler 214

3.2.4. Uygulama Kapsamına Giren Mallar 218

3.2.4.1. Nihai Mallar 218

3.2.4.2. İhraç Edilecek Malın Eklenti veya Ayrılmaz Parçaları ile Ambalaj Maddesi veya Malzemeleri 222

3.2.5. Tecil Edilecek Verginin Hesabı ve Terkini 223

3.2.5.1 Tecil Edilecek Verginin Hesabı 223

3.2.6. Terkin 236

3.2.7. İhracat İçin Ek Süre Verilmesi 237

3.2.8. İhracatın Gerçekleşmemesi Hali 240

3.2.9. İmalatçı Lehine Matrahta Meydana Gelen Değişiklik 245

3.2.10. İmalatçı Aleyhine Matrahta Meydana Gelen Değişiklik 247

3.2.11. İhraç Kaydıyla Teslim Edilerek İhraç Edilen Malların Geri Gelmesi 248

3.2.12. İhraç Kayıtlı Teslimlerde KDV İadesi 251

3.2.12.1. Mahsuben İade 251

3.2.12.2. Nakden İade 254

DAHİLDE İŞLEME UYGULAMASI VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ 255

1. DAHİLDE İŞLEME REJİMİ 255

2. DAHİLDE İŞLEME İZİN BELGELERİ 258

2.1. GÜMRÜK MUAFİYETLİ DAHİLDE İŞLEME İZİN BELGESİ (BEDELLİ) 258

2.2. GÜMRÜK MUAFİYETLİ DAHİLDE İŞLEME İZİN BELGESİ (BEDELSİZ) 259

3. DAHİLDE İŞLEME İZİN BELGESİNİN SÜRELERİ 259

4. KATMA DEĞER VERGİSİ 265

4.1. İHRAÇ KAYDIYLA ALINAN MALLARIN TAMAMEN VEYA KISMEN SATICIYA İADE EDİLMESİ 266

SERBET BÖLGELER VE SERBEST BÖLGE FAALİYETLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ 267

1. SERBEST BÖLGE TANIMI 267

2. SERBEST BÖLGELERİN TEMEL AMAÇLARI 268

3. SERBEST BÖLGELERDE FAALİYETTE BULUNABİLECEK İŞLETMELER 269

4. SERBEST BÖLGELERDE GERÇEKLEŞTİRİLEN FAALİYETLER 272

5. SERBEST BÖLGELERDE FAALİYETTE BULUNMAK İÇİN UYGULANAN PROSEDÜR 273

6. SERBEST BÖLGELERDE KULLANILAN BELGELER 275

6.1. GÜMRÜK STATÜ BELGESİ 275

6.2. SERBEST BÖLGE İŞLEM FORMU 276

6.3. SERBEST BÖLGEYE GİRİŞ ÇIKIŞ BELGELERİ 276

7. SERBEST BÖLGELERDE VERGİLENDİRME VE ÖDEMELER 276

8. SERBEST BÖLGE İŞLEMLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ 277

8.1. PEŞİN İHRACAT İŞLEMLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ 277

8.2. MAL MUKABİLİ İHRACAT İŞLEMLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ 282

8.3. VESAİK MUKABİLİ İHRACAT İŞLEMLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ 284

8.4. AKREDİTİFLİ İHRACAT İŞLEMLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ 286

GÜMRÜKSÜZ SATIŞ MAĞAZALARI (DUTY FREE SHOP- TAX FREE) VE MUHASEBE İŞLEMLERİ 289

1. GÜMRÜKSÜZ SATIŞ MAĞAZALARI 289

2. MAĞAZALARIN FAALİYET KONUSU 292

3. BELGE DÜZENİ 293

4. GÜMRÜKSÜZ MAĞAZALARDA EŞYA HAREKETLERİNİN VE SATIŞLARIN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ 297

4.1. EŞYA HAREKETLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ 297

4.2. EŞYANIN SATIŞI 299

4.3. SARF MALZEMELERİ 307

4.4. YILLIK SAYIM 307

5. FREE SHOP MAĞAZALARINDA VERGİ UYGULAMASI 308

5.1. KURUMLAR VERGİSİ 308

5.2. VERGİ USUL KANUNU 308

5.3. ÖZEL TÜKETİM VERGİSİ 309

5.4. DAMGA VERGİSİ VE HARÇLAR 310

5.5. KATMA DEĞER VERGİSİ 311

6. TÜRKİYE’DE YERLEŞİK OLMAYANLARA YETKİ MAĞAZALARDAN TAX FREE SATIŞLAR (BAVUL TİCARETİ KAPSAMINDA İHRACAT) 313

6.1. İSTİSNA KAPSAMINA GİREN MALLARIN SATIŞI 317

6.2. ÖZEL FATURA 319

6.3. İSTİSNADAN FAYDALANABİLECEK OLAN ALICILAR (TÜRKİYE’DE İKAMET ETMEYENLER) 322

6.4. ALICILARIN UYACAKLARI ESASLAR 323

6.4.1. İadenin Gümrükten Çıkarken Alınması 323

6.4.2. İadenin Gümrük Çıkışından Sonra Alınması 325

6.4.3. Verginin Elden Verilmesi 326

6.4.4. İadenin Avans Olarak Ödenmesi: 326

6.4.5. İadenin Yetki Belgesine Sahip Aracı İşletmelerden Alınması: 327

6.5. İSTİSNANIN BEYANI 328

7. YURTİÇİNDEKİ DİPLOMATİK TEMSİLCİLİKLERE VE ÇALIŞANLARA YAPILAN SATIŞLAR 329

HARİÇTE İŞLEME REJİMİ UYGULAMASI VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ 333

1. HARIÇTE IŞLEME REJIMI UYGULAMASI 333

2. HARİÇTE İŞLEME REJİMİ VE KDV 337

HİZMET İHRACATI VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ 339

1. HİZMET İHRACI VE KDV 339

2. HİZMET İHRACINA İLİŞKİN FATURANIN DÜZENLENMESİ 345

3. HİZMET İHRACATI İSTİSNASINDA ÖZELLİK ARZ EDEN DURUMLAR 345

3.1. İHRAÇ EDİLEN MALLARA İLİŞKİN OLARAK VERİLEN HİZMETLER (İHRACAT KOMİSYONLARI) 345

3.2. İTHAL EDİLEN MALLARA İLİŞKİN VERİLEN HİZMETLER (İTHALAT KOMİSYONLARI) 346

3.3. TURİZM HİZMETLERİ (YURT DIŞINDAN TÜRKİYE’YE DÜZENLENEN TURLAR) 347

3.4. YURT DIŞINA YAPILAN FASON İŞÇİLİK 348

3.5. GEÇİCİ İTHAL BELGESİNE DAYANILARAK İTHAL EDİLEN VE SÜRESİNDE İHRAÇ EDİLEN ARAÇLARA VERİLEN BAKIM-ONARIM HİZMETLERİ 349

3.6. TÜRKİYE’YE GELEN YABANCI BAYRAKLI TEKNELERE VERİLEN ÇEKEK, KIŞLAMA, BAKIM VE ONARIM HİZMETLERİ 350

3.7. GEÇİCİ KABUL YOLUYLA ALTIN İTHAL EDİLİP, İŞLENDİKTEN SONRA İHRAÇ EDİLMESİ 350

3.8. TÜRKİYE’DEN YURT DIŞINA YAPILAN FİNANSAL KİRALAMA İŞLEMLERİ (CROSS BORDER LEASING) SINIR ÖTESİ KİRALAMA 352

3.9. YABANCI FİRMALARA TÜRKİYE’NİN EKONOMİK DURUMU VE YATIRIM ALANLARI HAKKINDA RAPOR HAZIRLANMASI VE DANIŞMANLIK HİZMETİ VERİLMESİ 354

3.10. YURT DIŞINA YAPILAN PROGRAM YAZILIMLARI VE DANIŞMANLIK HİZMETLERİ 354

3.11. YURT DIŞINA, GÖSTERİM İÇİN FİLM, METİN, DİJİTAL KAYIT GÖNDERİLMESİ 355

3.12. TEKNİK VE MÜHENDİSLİK HİZMETLERİ 356

3.13. YURT DIŞINDAKİ KİŞİLERE TÜRKİYE’DE VERİLEN SAĞLIK HİZMETLERİ 357

3.14. SERBEST BÖLGELERE YAPILAN HİZMETLER 358

3.15. ROAMING ANLAŞMALARI ÇERÇEVESİNDE YURT DIŞINA VERİLEN HABERLEŞME HİZMETLERİ 359

3.16. YURT DIŞI SİGORTA ŞİRKETLERİ İÇİN TÜRKİYE’DE VERİLEN HİZMETLER 360

3.17. İNTERNET ARACILIĞIYLA VERİLEN HİZMET 361

3.18. İSTİŞARE HİZMETLERİ 361

3.19. YURT İÇİNDEKİ GAYRİMENKULLERİN YURT DIŞINDAKİLERE SATILMASI İÇİN YURT DIŞINDAN ALINAN HİZMETLER 362

3.20. YURT DIŞINA MARKA, PATENT VB. SATIŞI 363

3.21. TÜRKİYE’DE İKAMET ETMEYENLERE TÜRKİYE’DE VERİLEN HİZMETLER 363

3.22. İHRAÇ MALLARINA İLİŞKİN GÖZETİM HİZMETLERİ 364

3.23. YURTDIŞINA VERİLEN DİĞER HİZMETLER 365

3.24. YAZILIMLARIN İHRAÇ KAYDIYLA TESLİMİ 365

3.25. E-TİCARET 366

3.26. SERBEST BÖLGEYE SATIŞ YAPILMASI 367

4. HİZMET İHRACI BULUNAN AYA AİT KDV BEYANNAMESİNİN DÜZENLENMESİ 367

5. KURUMLAR VERGİSİ ve HİZMET İHRACI İSTİSNASI 368

5.1. İNDİRİMDEN YARARLANMA 369

5.2. İNDİRİME ESAS KAZANCIN TESPİTİ, KAYITLARDA İZLENMESİ VE BEYANI 369

İTHALAT İŞLEMLERİ VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ 373

1. İTHALAT 373

2. İTHALAT TÜRLERİ 373

2.1. KAT’İ İTHALAT (SERBEST DOLAŞIMA GİRİŞ REJİMİ) 373

2.2. DAHİLDE İŞLEME İZİN REJİM KAPSAMINDA YAPILAN İTHALAT 374

2.3. GEÇİCİ İTHALAT 375

2.4. G.K. 128 MADDESİ KAPSAMINDA YAPILAN İTHALAT 375

2.5. YATIRIM TEŞVİK BELGELİ İTHALAT 375

2.6. GERİ GELEN EŞYA 375

2.7. TAMİR AMAÇLI İTHALAT 376

2.8. TRANSİT TİCARET 376

2.9. BEDELSİZ İTHALAT 376

3. İTHALATÇI OLABİLMENİN KOŞULLARI 376

4. İTHALAT İŞLEMLERİNDE İŞLEM AKIŞI 378

5. İTHALATTA ALINAN VERGİLER 384

5.1. GÜMRÜK VERGİSİ 385

5.2. İTHALATTA KATMA DEĞER VERGİSİ 398

5.3. İTHALAT KDV İSTİSNASI 400

5.3.1. Yurtiçi Teslimleri KDV’den İstisna Olan Mal ve Hizmetler 400

5.3.2. Gümrük Kanununa Göre Gümrük Vergisinden Muaf veya Müstesna Olan Eşya 401

5.3.3. Gümrük Kanununun 167 nci Maddesi KapsamındaYer Alan Mallar 401

5.3.4. Geçici İthalat Yoluyla Getirilen Mallar 402

5.3.5. Hariçte İşleme Rejimi Kapsamındaki Mallar 402

5.3.6. Geri Gelen Eşya Kapsamındaki Mallar 403

5.3.7. Bazı Gümrük Rejimlerinin Uygulandığı Mallar 404

5.4. İTHALATTA ÖZEL TÜKETİM VERGİSİ 404

5.5 DİĞER VERGİLER 409

6. İTHALAT MALİYETİ 411

7. İTHALAT BEDELLERİNİN ÖDENMESİ 421

8. PEŞİN İTHALAT İŞLEMLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ 422

9. VESAİK MUKABİLİ İTHALAT İŞLEMLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ 434

10. AKREDİTİFLİ İTHALAT İŞLEMLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ 439

11. KABUL KREDİLİ İTHALAT İŞLEMLERİ VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ 445

12. İTHAL BEDELLERİNİN MAL VE HİZMET İHRACI BEDELLERİYLE MAHSUBEN ÖDENMESİ VE ÖZEL TAKASI 451

12.1. İTHALAT BEDELİNİN İHRACAT BEDELLERİ İLE MAHSUBEN ÖDENMESİ 451

12.2. KOMİSYONCULUK BEDELLERİNİN İTHALAT BEDELİNDEN MAHSUBU 454

12.3. VERİLEN DÖVİZLİ SİPARİŞ AVANSLARINDA KUR DEĞERLEMESİ 456

DIŞ TİCARET DESTEKLERİ VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ 459

1. ŞİRKETLERE YÖNELİK DESTEKLER (2023 YILI DÜZENLEMESİ) 460

2. İŞBİRLİĞİ KURULUŞLARINA YÖNELİK DESTEKLER 467

3. DIŞ TİCARET DESTEKLERİNİN MUHASEBELEŞTİRMESİNE AİT ÖRNEKLER 470

4. DIŞ TİCARET DESTEKLERİNİN TFRS’YE GÖRE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ 482

LEASING – FAKTORING – FORFAITING İŞLEMLERİ VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ 487

1. GİRİŞ 487

2. LEASING (FİNANSAL KİRALAMA) İŞLEMLERİ 487

2.1. FİNANSAL KİRALAMA KAVRAMI 487

2.2. FİNANSAL KİRALAMA SÖZLEŞMELERİNİN KONUSU 490

2.3. FİNANSAL KİRALAMANIN UNSURLARI 491

2.4. FİNANSAL KİRALAMA İŞLEMLERİNİN İŞLEYİŞİ 493

2.5. FİNANSAL KİRALAMANIN AVANTAJLARI VE DEZAVANTAJLARI 494

2.6. FİNANSAL KİRALAMA İŞLEMLERİNDE KDV 496

2.7. FİNANSAL KİRALAMA İŞLEMLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ 497

2.7.1 KİRALAYAN AÇISINDAN FİNANSAL KİRALAMA İŞLEMLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLME ESASLARI 499

2.7.2. KİRACI AÇISINDAN FİNANSAL KİRALAMA İŞLEMLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLME ESASLARI 500

2.8. FİNANSAL KİRALAMA İŞLEMLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİNE İLİŞKİN ÖRNEK (TÜRK LİRASI) 501

2.8.1 KİRACININ YAPACAĞI MUHASEBE KAYITLARI 502

2.8.2. KİRALAYANIN YAPACAĞI MUHASEBE KAYITLARI 505

2.9. DÖVİZE DAYALI FİNANSAL KİRALAMA İŞLEMLERİ 507

2.9.1. KİRACININ MUHASEBE KAYITLARI 509

2.9.2. KİRALAYANIN MUHASEBE KAYITLARI 520

2.10. KİRALANAN VARLIĞIN İADE EDİLMESİNDE AMORTİSMAN UYGULAMASI 529

3. FAKTORING 531

3.1. FAKTORING TANIMI 531

3.2. FAKTORING İŞLEMLERİNİN AVANTAJLARI 533

3.3. FAKTORING SİSTEMİNİN İŞLEYİŞİ 534

3.4. FAKTORING İŞLEMLERİNİN TÜRLERİ 535

3.4.1. YURT İÇİ FAKTORİNG 535

3.4.2. ULUSLARARASI FAKTORİNG 536

3.4.2.1. İki Faktorlu Sistem 536

3.4.2.2. Tek Faktorlu Sistem 539

3.4.3. Tam Hizmet Faktoringi 539

3.4.4. Toptan Faktoring 540

3.4.5. Vade Faktoringi 540

3.4.6. Bildirimli Faktoring 540

3.4.7. Bildirimsiz Faktoring 540

3.4.8. Alacak İskontosu 540

3.5. FAKTORİNG İŞLEMLERİNİN VERGİ KANUNLARI KARŞISINDAKİ DURUMU 541

3.5.1. Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi 541

3.5.2. Damga Vergisi 542

3.5.3. Kambiyo Mevzuatı 543

3.6. FAKTORING İŞLEMLERİNDEN TAHSİL EDİLEN ÜCRETLER 543

3.7. FAKTORING İŞLEMLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ 544

3.7.1. Yurtdışı Faktoring İşlemleri 544

4. FORFAITING İŞLEMLERİ 547

4.1. FORFAITING TANIMI 547

4.2. FORFAITING SÜRECİ, TARAFLARI VE İŞLEYİŞİ 548

4.3. FORFAITING İŞLEMLERİNİN MALİYETİ 550

4.4. FORFAITING İŞLEMLERİNİN AVANTAJ VE DEZAVANTAJLARI 551

4.4.1. Satıcı/İhracatçı Açısından Avantaj ve Dezavantajlar 551

4.4.2. Alıcı/İthalatçı Açısından Avantaj ve Dezavantajlar 552

4.5. FORFAITING İŞLEMLERİNE KONU OLAN ÖDEME YÖNTEMLERİ 552

4.6. FORFAITING İŞLEMLERİNİN İHRACATÇIYI KORUDUĞU RİSK ÇEŞİTLERİ 553

4.7. FORFAITING İŞLEMLERİNİN FAKTORING İŞLEMLERİNDEN FARKLARI 554

4.8. FORFAITING İŞLEMLERİNİN VERGİ KANUNLARI KARŞISINDAKİ DURUMU 554

4.8.1. Gelir Vergisi Kanunu Açısından İncelenmesi 554

4.8.2. Kurumlar Vergisi Kanunu Açısından İncelenmesi 555

4.8.3. Katma Değer Vergisi Kanunu Açısından İncelenmesi 555

4.8.4. Damga Vergisi Kanunu Açısından İncelenmesi 555

4.8.5. Vergi Usul Kanunu Açısından İncelenmesi 556

4.8.6. Gider Vergileri Kanunu Açısından İncelenmesi 556

4.9. FORFAITING İŞLEMLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ 557

EXİMBANK KREDİLERİ 561

1. GİRİŞ 561

2. EXİMBANK TARAFINDAN SAĞLANAN KREDİLER 562

2.1. KISA VADELİ İHRACAT KREDİLERİ 562

2.1.1. Reeskont Kredisi 563

2.1.2. Sevk Öncesi İhracat Kredileri 564

2.1.3. İhracata Hazırlık Kredileri 570

2.1.4. Dış Ticaret Şirketleri İhracat Kredisi 572

2.1.5. Kobi İhracata Hazırlık Kredileri 575

2.1.6. Sevk Sonrası Reeskont Kredisi 577

2.2. ORTA-UZUN VADELİ İHRACAT KREDİLERİ 578

2.2.1. İhracata Yönelik İşletme Sermayesi Kredisi 578

2.2.2. İhracata Yönelik Yatırım Kredisi 581

2.2.3. Marka Kredisi 582

2.2.4. Yurt Dışı Mağazalar Yatırım Kredisi 583

2.2.5. Özellikli İhracat Kredisi 585

2.2.5.1. Dünya Bankası Kredisi 585

2.2.5.2. Avrupa Kalkınma Konseyi Bankası (CEB) Kredisi 586

2.2.6. Gemi İnşa ve İhracatı Finansman Programı 587

2.2.7. Yurt Dışı Teminat Mektubu Programı 587

2.2.8. İhracat Alacakları İskonto Programı 588

2.2.9 Finansal Kiralama İşlemlerine Yönelik Kredi Programı 589

2.3. DÖVİZ KAZANDIRICI HİZMETLER KAPSAMINDAKİ KREDİLER 591

2.3.1. Turizm Kredisi 591

2.3.2. Uluslararası Nakliyat Pazarlama Kredisi 592

2.3.3. Yurtdışı Müteahhitlik Hizmetleri Teminat Mektubu Programı 594

2.3.4. Yurtdışı Müteahhitlik Hizmetleri Köprü Kredisi 595

2.3.5. Döviz Kazandırıcı Hizmetler Kredisi 596

2.3.6. Yurtdışı Fuar Katılım Kredisi 598

2.4. ALICI KREDİLERİ 599

2.4.1. Uluslararası Proje Kredileri 599

2.4.2. Yurtiçi Bankalar Alıcı Kredileri 600

2.4.3. Yurt Dışı Bankalar Alıcı Kredileri 601

2.4.4. Devlet Garantili Alıcı Kredileri 603

2.4.5. Ticari Banka Kredileri Uygulaması ve Muhasebeleştirilmesi 604

DÖVİZLİ İŞLEMLER VE RAPORLAMASI 607

1. NAKİT VE BANKA İŞLEMLERİ 607

1.1. KASA 607

1.1.1. Döviz Alınması Ve Bozdurulması 607

1.1.2. Dönem İçi İşlemlere Ait Örnekler: 611

1.1.3. Dönem Sonu Değerlemesi 613

2. BANKALAR 617

3. ÇEK İŞLEMLERİ 637

3.1. ALINAN ÇEK İŞLEMLERİ 637

3.2. VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ 641

4. ALACAK VE BORÇ İŞLEMLERİ 646

4.1. ALICILAR HESABI 646

4.2. SATICILAR HESABI 650

4.3. SENET HESAPLARI 661

4.3.1. Alacak Senetleri 661

4.3.2. Borç Senetleri 665

5. MENKUL KIYMETLER VE MALİ DURAN VARLIKLAR 669

5.1. YURTDIŞINA PARA ÇIKARMA VE YURDA PARA SOKMA 671

5.1.1. Yurtdışı İştirak – Bağlı Ortaklık Şirket Kurma, Para Transferi 672

5.1.2. İştirak Hisselerinin Satışında Maliyet Bedelinin Ve İki Tam Yılın Hesabı 675

5.2. YURT DIŞI ŞUBE KAZANÇLARI İSTİSNASI 678

5.2.1. Yurt Dışı İştirak Kazancı İstisnasından Yararlanma Şartları 679

5.3. MERKEZ VE ŞUBE ARASINDAKİ ALIM-SATIM VE BORÇLANMA İLİŞKİLERİ 685

5.3.1. Şube İçin Yurt İçinde Yapılan Hizmetler Ve Gider Aktarımları 687

5.3.2. Şube İçin Merkezin Alımları Ve KDV İndirimi 690

5.3.3.Yurt Dışında Ödenen Vergilerin Mahsubu 691

5.3.4. Yurt Dışı Şube Zararının Mahsubu 693

5.3.5. Yurt Dışında Yapılan İnşaat, Onarım, Montaj İşleri İle Teknik Hizmetlerden Sağlanan Kazançlarda İstisna 695

6. AVANSLAR 696

6.1. VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI HESABI 696

6.2. ALINAN AVANSLAR 699

6.3. STOK HESABI 701

6.3.1. Emtia Stokları İle İlgili Kur Farkları 705

7. SABİT KIYMETLER 707

8. BANKA KREDİLERİ 716

9. FİNANSMAN GİDERLERİ HESABI 717

10. SONUÇ HESAPLARI 727

11. ÖZELLİK ARZEDEN DÖVİZLİ İŞLEMLER 729

11.1. DÖVİZLİ EMTİA ALIMLARINDAN DOĞAN KUR FARKLARI VE KDV 729

11.2. SABİT KIYMETLERİN DÖVİZE BAĞLI ALIMLARINDA DOĞAN KUR FARKLARI 731

11.3. FATURALI OLMAYAN MEVCUT, BORÇ VE ALACAKLARIN DEĞERLEME İŞLEMLERİ 732

11.4. YABANCI ORTAĞIN FAİZSİZ KREDİ KULLANDIRMASI 733

11.5. İTHALAT FİYAT FARKI (CREDIT NOTE ) 734

11.6. İHRACATTA ŞÜPHELİ TİCARET ALACAK KARŞILIĞI 738

11.7. YURT DIŞINDA YAPILAN İNŞAAT İŞLERİ NEDENİYLE, MERKEZ VE ŞUBE ARASINDAKİ CARİ HESAPLARIN DEĞERLEMESİ 739

11.8. YURT DIŞINDAKİ İNŞAAT İŞLERİNİN YAPILABİLMESİ İÇİN İLGİLİ ÜLKE MEVZUATINA GÖRE AYRI BİR ŞİRKET KURULMASININ ZORUNLU OLDUĞU DURUMLARDA İSTİSNA UYGULAMASI 741

11.9. YURT DIŞINDA OLUŞAN ZARARLAR 741

11.10. YURT DIŞINDAKİ İŞÇİLERE ÖDENEN ÜCRETLER 742

11.11. YURT DIŞINDAKİ İNŞAAT İŞİYLE İLGİLİ TRANSİT TİCARET 743

11.12. YURT DIŞI İŞLE İLGİLİ OLARAK TÜRKİYE’DEN GÖNDERİLEN MALZEMELER 743

11.13. YURT DIŞI İNŞAAT İŞLERİNİN TÜRKİYE’DEKİ DEFTERLERE KAYIT DURUMU 744

11.14. YAZILIM İTHALİ 745

11.15. MANAGEMENT FEE İNCELEMELERİ 747

11.16. İHRACATTA GÖTÜRÜ GİDER UYGULAMASI 748

11.17. İNTERNET YOLUYLA YURTDIŞINDAN ALINAN MAL VE HİZMETLERDE BELGELENDİRME 749

11.18. İHRACAT KOMİSYONU VE REKLAMASYON ÖDEMELERİ 750

11.19. HİZMET İTHALİ 751

11.20. BEDELSİZ MAL TESLİMİ 753

11.21. ÇİFTE VERGİLENDİRMEYİ ÖNLEME ANLAŞMALARI ve ÇERÇEVESİNDE VERGİLENDİRME ESASLARI 755

BELGELER 765

EK-1 PROFORMA FATURA 765

EK-2 ÇEKİ LİSTESİ 766

EK-3 ÖRNEK FATURA 767

EK-4 TASDİKLİ FATURA 768

EK-5 NAVLUN FATURA 769

EK-6 TAREKS TAAHHÜTNAMESİ 770

EK-7 İHRACI YASAK MALLAR LİSTESİ 771

EK-8 EMSAL SİGORTASI 772

EK-9 İTHAL EŞYASINA AİT GÜMRÜK KIYMET BİLDİRİMİ 773

EK-10 DOLAŞIM BELGESİ 775

EK-11 İMALATÇININ ANALİZ BELGESİ 776

EK-12 KONTROL BELGESİ 777

EK-13 KOŞER BELGESİ 778

EK-14 A.T.A. KARNELERİ 779

EK-15 DENİZ KONŞİMENTOSU 780

EK-16 HAVAYOLU KONŞİMENTOSU 781

EK-17 DEMİRYOLU HAMULE SENEDİ 782

EK-18 KARAYOLU TAŞIMA BELGESİ 783

EK-19 TIR KARNESİ 784

EK- 20 MENŞE ŞEHADETNAMESİ 785

KAYNAKÇA 786