Bilirkişi Raporları Ve Yargıtay Kararları Işığında Hizmet Tespit Davaları

Kayıt dışı istihdam, sosyal güvenlik açısından -niteliği itibariyle yasal işlerde çalışarak istihdama katılan kişilerin, çalışmalarının gün veya ücret olarak ilgili kamu kurum ve kuruluşlarına hiç bildirilmemesi ya da eksik bildirilmesi- olarak tanımlanabilir. 3 türlü kayıt dışı çalışma söz konusudur;

 -Çalışanların Sosyal Güvenlik Kurumuna hiç bildirilmemesi,

-Çalışma gün sayılarının eksik bildirilmesi,

-Sigorta primine esas kazanç tutarlarının eksik bildirilmesidir.

Bunlardan en yaygın olanı çalışanların SGK ya hiç bildirilmemesi olmakla beraber giderek sigorta primine esas kazancın düşük gösterilmesi önemli bir sorun olarak ortaya çıkmaktadır. İşte hizmet tespit davaları da kayıtdışı çalışmanın tespiti ve sigortalılar açısından yarattığı zararların giderilmesi açısından hayati öneme sahip bir dava çeşididir.

İlk baskının çıktığı 2012 yılından TÜİK in açıkladığı 2014 yılı Ekim ayı istatistiklerine bakıldığında kayıtdışı çalışmanın %42 lerden %35 ler seviyesine indiği görülmektedir. Bu sonuç çalışanların SGK ya hiç bildirilmeme oranındaki düşüşü göstermesi açısından sevindirici olmakla beraber en az bu sorun kadar önemli olan prime esas kazancın düşük gösterilmesine ilişkin bilgi içermemektedir. Önümüzdeki dönemde gerek SGK nın gerekse de diğer kurum ve kuruluşların bu konuya önem vermesi gerektiği hem sigortalıların emeklilik aylıklarının düşük olmaması açısından hem de SGK nın mali dengelerinin korunabilmesi açısından kritik öneme sahip olduğu düşünülmektedir.

Kitapta ilk baskıya ek olarak 6552 sayılı Kanun ile getirilen SGK nın -Feri Müdahil- olma durumu açıklanmış, hizmet tespit davasına özel bazı durumlar ayrıntılı olarak açıklanmıştır. Ayrıca Yargıtay kararları yenilenmiş ve zenginleştirilmiştir.

BİRİNCİ BÖLÜM

DELİL KAVRAMI VE DİĞER HUKUK DALLARINDA DELİL

1. 1-DELİL KAVRAMI, SINIFLANDIRILMASI VE ŞARTLARI-1

1. 1. 1-Delil Kavramı: -1

1. 1. 2-Delillerin Değerlendirilmesini Sınırlayan İlkeler-3

1. 1. 2. 1-Delil Getirilmesinin Doğrudan Doğruya Olması İlkesi: -3

1. 1. 2. 2-Herkese Açıklık (Aleniyet) İlkesi: -4

1. 1. 2. 3-Sözlülük İlkesi: -4

1. 1. 2. 4-Hakimden Kendi Görüşlerinin Alınmasını İsteme Hakkı İlkesi: -5

1. 1. 2. 5-Vakıanın Saptanmasını ve İspatlanmasını İsteme Hakkı İlkesi: -5

1. 1. 2. 6-Hakimin Tarafsızlığı İlkesi: -5

1. 1. 2. 7-Dava Malzemesinin ve Olayların Taraflarca Getirilmesi İlkesi: -6

1. 1. 3-Delil Olabilme Şartları-6

1. 1. 3. 1-Gerçekçi Olmak: -6

1. 1. 3. 2-Akılcı Olmak: -7

1. 1. 3. 3-Olayı Temsil Etmek: -7

1. 1. 3. 4-İspat Bakımından Önemli Olmak: -7

1. 1. 3. 5-Kanuna Aykırı Olmamak: -7

1. 1. 3. 6-Müşterek Olmak: -8

1. 1. 4-Delillerin Sınıflandırılması-8

1. 1. 4. 1-Dolaylı Delil – Dolaysız Delil: -8

1. 1. 4. 2-Tahdid-i Delil – Takdir-i Delil: -9

1. 1. 4. 3-Kanuni Delil Akdi Delil: -10

1. 1. 4. 4-Tarihsel Delil Eleştirel Delil: -11

1. 1. 4. 5-Kişisel Delil Nesnel Delil: -11

1. 1. 4. 6-Yasak Delil Yasak Olmayan Delil: -11

1. 1. 4. 7-Sınırlı Delil Sınırsız Delil: -12

1. 1. 4. 8-Re sen Müracaat Edilebilen Delil Re sen Müracaat Edilemeyen Delil: -13

1. 1. 4. 9-Ekonomik Delil Maddi Delil: -13

1. 2-Sosyal Güvenlik Hukukundaki Delil Kurallarının Diğer Hukuk Dallarındaki Delil Kuralları ile Karşılaştırılması-14

İKİNCİ BÖLÜM

SOSYAL GÜVENLİK HUKUKUNDADELİL SİSTEMİNE EGEMEN OLAN İLKELER

2. 1-DELİL SERBESTLİĞİ İLKESİ-21

2. 1. 1-Genel Çerçeve-21

2. 1. 2-Delil Serbestliği İlkesinin Sınırları-24

2. 1. 2. 1-Anayasal Sınırlar-24

2. 1. 2. 2-Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ve Sosyal Sigorta İşlemler Yönetmeliğinden Kaynaklanan Sınırlar-24

2. 1. 2. 2. 1-Yemin-24

2. 1. 2. 2. 2-Sosyal Sigorta İşlemler Yönetmeliği Madde 26-25

2. 1. 2. 2. 3-Tanık İfadeleri-27

2. 1. 2. 2. 4-Belge Düzeni-27

2. 2-EKONOMİK YAKLAŞIM İLKESİ-29

2. 2. 1-Genel Çerçeve-29

2. 2. 2-Ekonomik Yaklaşım İlkesinin Sınırları-33

2. 2. 3-Ekonomik Yaklaşım İlkesinin Sakıncaları-33

2. 3-RESEN ARAŞTIRMA İLKESİ-34

2. 4-DELİLLERİN SERBESTÇE DEĞERLENDİRİLMESİ İLKESİ-39

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

SOSYAL SİGORTALARDA HİZMET TESPİTİ VEASGARİ İŞÇİLİK UYGULAMASI

3. 1-HİZMET TESPİTİ-41

3. 1. 1-Genel Bilgiler-41

3. 1. 2-Hizmet Tespitinde Yararlanılacak Kavramlar-43

3. 1. 2. 1-Hizmet Kavramının Tarifi-43

3. 1. 2. 2-Sigortalı-44

3. 1. 1. 2. 1-Sigortalı Niteliğini Hak Kazanma Koşulları-45

3. 1. 1. 2. 2-İş İlişkisinin Hizmet Akdine Dayanması-46

3. 1. 1. 2. 3-İşverene Ait İşyerinde Çalışma-47

3. 1. 1. 2. 4-Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu 6. Maddesinde Belirtilen Sigortalı Sayılmayanlar Kapsamına Girmemek-48

3. 1. 2. 3-İşveren-49

3. 1. 2. 4-İşveren Vekili-49

3. 1. 2. 5-İşyeri-50

3. 1. 2. 6-Alt İşveren (Taşeron-Aracı)-51

3. 1. 2. 7-Sigortalısını Ödünç Veren İşveren-52

3. 1. 3-Hizmet Tespitinde Süre-52

3. 2-ASGARİ İŞÇİLİK UYGULAMASI-54

3. 2. 1-Genel Bilgiler-54

3. 2. 2-Ölçümleme Kavramı-55

3. 2. 3-Ölçümleme Uygulaması-56

3. 2. 4-Ölçümleme Uygulamasının Yürürlükten Kaldırılması-58

3. 2. 5-Asgari İşçilik Uygulamasının Yasalaşması-60

3. 2. 6-Asgari İşçilik Kavramı-63

3. 2. 7-Asgari İşçilik Uygulamasının 616 sayılı KHK ile Yasal Dayanağını Kaybetmesi-66

3. 2. 8-Asgari İşçilik Uygulamasının 4958 sayılı Yasa ile Tekrar Yasal Hale Gelmesi ve 5510 sayılı SSGSS Uygulaması-69

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

HİZMET TESPİT DAVALARINDA DELİL OLARAKKULLANILABİLECEK ARAÇLAR

4. 1-BİLDİRİMLER VE DELİL NİTELİĞİ-71

4. 1. 1-İşveren Tarafından Yapılan Bildirimler-71

4. 2-DEFTER, KAYIT VE BELGELER-73

4. 2. 1-Genel Olarak-73

4. 2. 1. 1-İşverenlerce Tutulacak Kayıt ve Belgeler-74

4. 2. 2-Defterler ve Delil Niteliği-77

4. 2. 3. -Belgeler ve Delil Niteliği-81

4. 2. 3. 1-Belge Kavramı-81

4. 2. 3. 2-Yasa Tarafından Öngörülen Belgeler-83

4. 2. 3. 2. 1-Ücret Ödeme Bordrosu-83

4. 2. 3. 2. 2-Fatura-85

4. 2. 3. 2. 3-Sevk İrsaliyesi-86

4. 2. 3. 2. 4-İrsaliye Fatura-87

4. 2. 3. 2. 5-Serbest Meslek Makbuzu-87

4. 2. 3. 2. 6-Müstahsil Makbuzu-88

4. 2. 3. 2. 7-Gider Pusulası-89

4. 2. 3. 2. 8-Perakende Satış Belgeleri-90

4. 2. 3. 2. 9-Diğer Belgeler-90

4. 2. 3. 2. 9. 1-Yolcu Listeleri-90

4. 2. 3. 2. 9. 2-Günlük Müşteri Listesi-90

4. 2. 3. 2. 9. 3-Ambar Tesellüm Fişi-90

4. 2. 3. 2. 9. 4-Adisyonlar-90

4. 2. 3. 2. 9. 5-Hekimlerce Düzenlenen Belgeler-91

4. 2. 3. 2. 9. 6-Döviz Alım-Satım Belgesi-91

4. 2. 3. 2. 9. 7-Bono ve Poliçeler-91

4. 2. 3. 2. 9. 8-Muhabere Evrakı-92

4. 2. 4-İşverenlerin Kayıt ve Belgelerini İbraz Etme Yükümlülükleri-93

4. 2. 4. 1-Genel Bilgiler-93

4. 2. 4. 2-Muhafaza ve İbraz Zorunluluğu-93

4. 2. 4. 2. 1-2010 Yılından İtibaren Değişen Uygulama-96

4. 2. 4. 3-Defter ve Belgelerin Kaybolması (Zayi)-97

4. 2. 4. 4-İbraz Edilmeyen Defter ve Belgelerin Delil Niteliği-99

4. 2. 5-Üçüncü Şahıslar Tarafından Tutulan Kayıtların Delil Niteliği-101

4. 3-İDARE TARAFINDAN YAPILAN TESPİTLER-101

4. 3. 1-Genel Olarak-101

4. 3. 2-Denetim Elemanları Tarafından Yapılan Tespitler-102

4. 3. 3-Durum Tespit Tutanakları-104

4. 3. 3. 1-Genel Olarak-104

4. 3. 3. 2-Durum Tespit Tutanaklarının Delil Niteliği-106

4. 3. 4-İnceleme Tutanakları-111

4. 3. 4. 1-Genel Olarak-111

4. 3. 4. 2-İnceleme Tutanaklarının Delil Niteliği-111

4. 3. 4. 3-Raporların Delil Niteliği-113

4. 3. 5-Bilgi Toplama Tutanakları ve Delil Niteliği-114

4. 3. 5. 1-Bilgi Toplama Tutanakları-114

4. 3. 5. 1. 1-Bankalardan Alınacak Bilgi ve Belgeler-117

4. 3. 5. 1. 2-100. Madde Kapsamında Kamu Kurumlarından Alınacak Bilgi ve Belgeler-118

4. 3. 5. 1. 2. 1-İçişleri Bakanlığı-118

4. 3. 5. 1. 2. 2-Milli Eğitim Bakanlığı-120

4. 3. 5. 1. 2. 3-Yüksek Öğretim Kurulu-120

4. 3. 5. 1. 2. 4-Maliye Bakanlığı-120

4. 3. 5. 1. 2. 5-Sanayi ve Ticaret Bakanlığı-121

4. 3. 5. 1. 2. 6-Adalet Bakanlığı-121

4. 3. 5. 1. 2. 7-Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü-121

4. 3. 5. 1. 2. 8-Kamu İhale Kurumu-122

4. 3. 5. 1. 2. 9-Diğer Kamu Kurumları-122

4. 4-KAMU KURUMLARI TARAFINDAN DÜZENLENEN BELGE VE ALINAN BİLGİLER-123

4. 4. 1-Genel Olarak-123

4. 4. 2-Kamu Kurumlarınca Düzenlenen Belgeler-125

4. 4. 3-Kamu Kurumlarından Alınan Bilgiler-125

4. 4. 4-1774 Sayılı Kimlik Bildirme Kanunu Gereği Yapılan Bildirimler-126

4. 4. 5-5510 sayılı Kanun un 8. Maddesine Göre SGK nın Bilgi ve Belge İsteme Yetkisi-127

4. 4. 5. 1-Bankalar-127

4. 4. 5. 2-Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü-128

4. 4. 5. 3-Milli Eğitim Bakanlığı-129

4. 4. 5. 4-Tarım ve Köyişleri Bakanlığı-130

4. 4. 5. 5-Kültür ve Turizm Bakanlığı-133

4. 4. 5. 6-Sağlık Bakanlığı-134

4. 4. 5. 7-Sanayi ve Ticaret Bakanlığı-136

4. 4. 5. 8-İçişleri Bakanlığı-136

4. 4. 5. 9-Ulaştırma Bakanlığı-137

4. 4. 5. 10-Çevre ve Orman Bakanlığı-138

4. 4. 5. 11-PTT Genel Müdürlüğü-138

4. 4. 6. -5510 sayılı Kanun un 90. Maddesine Göre SGK nın Bilgi ve Belge İsteme Yetkisi-138

4. 4. 7-Kamu İdarelerinin Denetim Elemanlarınca Yapılacak Hizmet Tespiti-139

4. 4. 8-Kamu Kurumlarından Alınan Bilgi ve Belgelerin Delil Niteliği-141

4. 5-KARİNE-142

4. 5. 1-Genel Olarak-142

4. 5. 2-Kanuni Karine-143

4. 5. 2. 1-Kesin Kanuni Karine-143

4. 5. 2. 2-Adi Kanuni Karine-143

4. 5. 2. 2. 1-Genel Olarak-143

4. 5. 2. 2. 2-Tutanakların Aksi Sabit Oluncaya Kadar Muteber Olduğu Karinesi-144

4. 5. 2. 2. 3-İktisadi, Ticari, Teknik Gereklere ve Hayatın Olağan Akışına Uygunluk Karinesi-144

4. 5. 2. 2. 4-Sigortalı Sürekli Çalışır Karinesi-145

4. 5. 3-Fiili Karine-146

4. 5. 3. 1-Genel Olarak-146

4. 5. 3. 2-İlk Görünüş Karinesi-147

4. 6-BİLİRKİŞİ-150

4. 6. 1-Genel Olarak-150

4. 6. 2-Bilirkişi Raporunun Delil Niteliği-151

4. 7-TANIK İFADELERİ-153

4. 7. 1-Genel Olarak-153

4. 7. 2-Tanık İfadelerinin Delil Niteliği-154

4. 8 -YEMİN-155

4. 8. 1-Genel Olarak-155

4. 8. 2-Yeminin Delil Niteliği-156

4. 9-ELEKTRONİK ORTAMDAKİ KAYITLAR-157

4. 9. 1-Genel Olarak-157

4. 9. 2-Elektronik Ortamdaki Kayıtların Delil Niteliği-159

4. 10-KESİNLEŞMİŞ MAHKEME KARARLARI-163

4. 10. 1-Genel Olarak-163

4. 10. 2-Görev ve Yetki-165

4. 10. 3-Süre-166

4. 10. 4-Kuruma Husumet Yöneltilmeden Verilen Mahkeme İlamları-168

4. 10. 5-Kesinleşmiş Mahkeme Karalarının Delil Niteliği-172

BEŞİNCİ BÖLÜM

HİZMET TESPİT DAVALARI

5. 1-SİGORTALILIK VE HİZMET AKDİ KAVRAMLARI-175

5. 1. 1-Sigortalının Tanımı-175

5. 1. 2-Hizmet Akdi (İş Sözleşmesi)-176

5. 1. 2. 1-Hizmet-176

5. 1. 2. 2-Bağımlılık-176

5. 1. 2. 3-Ücret-177

5. 1. 2. 4-Süre-177

5. 1. 3-İstisna Akdi (Eser Sözleşmesi)-177

5. 1. 3. 1-Eser (Yapılacak Şey)-178

5. 1. 3. 2-Bağımsızlık-178

5. 1. 3. 3-Semen (Fiyat-Bedel)-178

5. 1. 3. 4-Süre (Zaman)-178

5. 2-HİZMET AKDİ İLE İSTİSNA AKDİNİ BİRBİRİNDEN AYIRAN ÖZELLİKLER-178

5. 3-SİGORTALI HİZMETLERİNİN DAVA YOLUYLA TESPİTİ-179

5. 3. 1-Genel Olarak-179

5. 3. 2-Davanın Niteliği-180

5. 3. 3-Görevli Mahkeme-180

5. 3. 4-Yetkili Mahkeme-181

5. 3. 5-Davanın Tarafları-181

5. 3. 5. 1-Davacı-181

5. 3. 5. 2-Davalı-183

5. 3. 5. 3-SGK nın Davaya Feri Müdahil Olarak Katılması-184

5. 3. 6-Dava Açma Süresi-187

5. 3. 6. 1-Dava Açma Süresinin Başlangıcı-188

5. 3. 6. 2-Dava Açma Süresinin İşleyişi-189

5. 4-TESPİTİ GEREKEN HUSUSLAR VE İSPAT-193

5. 4. 1-Tespiti Gereken Hususlar-193

5. 4. 2-İspat-194

5. 5-DAVANIN HUKUKİ SONUÇLARI-196

ALTINCI BÖLÜM

ÖRNEK BİLİRKİŞİ RAPORLARI-199

YEDİNCİ BÖLÜM

ÖRNEK YARGITAY KARARLARI

7. 1-İŞE GİRİŞ BİLDİRGESİNE İLİŞKİN KARARLAR-307

7. 2-TANIK İFADELERİNE İLİŞKİN KARARLAR-342

7. 3-HAK DÜŞÜRÜCÜ SÜREYE İLİŞKİN KARARLAR-384

7. 4-KESİNTİLİ BİLDİRİMLERE İLİŞKİN KARARLAR-446

7. 5-RESEN SORUŞTURMA İLKESİNE İLİŞKİN KARARLAR-460

7. 6 -KESİNLEŞMİŞ İŞÇİ ALACAK DAVASINA İLİŞKİN KARARLAR-494

7. 7-DAVA ARKADAŞLIĞINA İLİŞKİN KARARLAR-511

7. 8-DAVADAN FERAGAT ETMEYE İLİŞKİN KARARLAR-513

7. 9-İŞYERİNİN DEVRİNE İLİŞKİN KARARLAR-523

7. 10-KONUT KAPICILARININ SİGORTALILIĞINA İLİŞKİN KARARLAR-534

7. 11-ŞOFÖRLERİN SİGORTALILIĞININ TESPİTİNE İLİŞKİN KARARLAR-542

7. 12-USTA ÖĞRETİCİLERİN SİGORTALILIĞINA İLİŞKİN KARARLAR-553

7. 13 -TARIMSAL FAALİYET NEDENİYLE SİGORTALILIĞIN TESPİTİNE İLİŞKİN KARARLAR-578

7. 14-HİZMET TESPİT DAVASI İLE İŞÇİ ALACAK DAVASININ BİRLİKTE AÇILIP AÇILAMAYACAĞINA İLİŞKİN KARARLAR-582

SONSÖZ-585

KAYNAKÇA-589