Hile

Hile Kitabı (İşletmelerin Kara Deliği – Çalışan Hileleri), Prof. Dr. Nejat Bozkurt değerli tecrübelerinin katkılarıyla yazılmış bir kitaptır. Hile durumlarında bu durumun fark edilebilmesi açısından karşı taraf kadar donanımlı olmanızı sağlayacak Hile Kitabı (İşletmelerin Kara Deliği – Çalışan Hileleri), sizlere faydalı olmasını umuyoruz. Siz değerli okurlarmıza Hile Kitabı (İşletmelerin Kara Deliği – Çalışan Hileleri) faydalı olmasını umuyoruz.

KİTAP TANITIMI

“Beni dolandırdığına inanamıyorum, o benim en güvenilir çalışanımdı.”

Birçok yazarın, işletmelerdeki hile ve yolsuzluklara, “Karanlık Yüz”, “Kara Delik” veya “İşletme Vebası” demesi boşuna değildir.

İşletmelerde hile, bir çalışanın içinde bulunduğu işletmenin kaynaklarını ve varlıklarını kasıtlı olarak uygun olmayan bir biçimde kullanarak veya ele geçirerek haksız kazanç sağlamasıdır. İşletmelerde yapılan hileler hem sıklık açısından, hem de tutar açısından giderek artmaktadır.

Bu kitabı yazmaktaki amacımız ülkemizde iş hayatının her aşamasında çok fazla önemsenmeyen hile konusuna dikkati çekmek ve hareket sağlayabilmek. Kitaptan iş hayatının herhangi bir konumunda olan herkes yararlanabilir. Hile ile ilgili savaşta, patronundan en alt kademedeki çalışanına kadar herkese görev düşmektedir. Birçok işveren, kendilerinden çalınanların tutarlarını bilselerdi, koltuklarında rahat oturamazlardı.

Hile durumları işyeri sahiplerinin, işletme yöneticilerinin, kurum amirlerinin ve denetçilerin en az (işletme faresi de denilen) hilekârlar kadar bilgili olmasıyla önlenebilir. Bu kitap işte bunun için yazıldı…

ÖNSÖZ

Yaklaşık 12-13 yıl önce internette gezerken merakla başlayan ve bugünlere ka­dar gelen bir süreç sonucunda bu kitap toparlandı ve ortaya çıktı. Neredeyse 30 yıla dayanan denetim konusu ağırlıklı hocalık dönemimde doğal olarak hatanın yanında, “hile” kavramından da söz ediyorduk. Ancak dünyada bu konuda, bu derecede teorik ve uygulama yoğunluğu olduğunun açıkçası farkında değildim.

İşte bu merakla başlayan bakış giderek yoğunlaştı ve geride kalan süreçte binlerce sayfa yayım incelememe neden oldu. İşin içine girdikçe olayın önemi ve vahameti ortaya çıktı. Birçok yazarın, işletmelerdeki hile ve yolsuzluklara, “Karanlık Yüz”, “Kara Delik” veya “İşletme Vebası” demesi boşuna değildi. Günümüzde “İşlet­melerin birincil sorunu nedir?” sorusuna verilecek yanıt açıktır. İşletmelerin çeşitli şekillerde karşı karşıya kaldıkları hile velveya yolsuzluklardır.

Kitabımın yazımı oldukça uzun sürdü. Bunun nedenleri arasında bazı dönemlerde yaşanan tembellik varken, esas neden alanın çok geniş olması ve malzemenin bol­luğuydu. Bir yerde nokta koyma kararı olmasaydı, süreç sürüp gidecekti. Nokta “Çalışan Hileleri” ile kondu. “Finansal Tablo Hileleri”, “Yatırım Hileleri” gibi konular sonralara kaldı.

Yazar olarak kitaba katkım kendim açısından çok fazla olmadı, olamadı. Tama­mına yakın yabancı kaynaklardan yararlandım. Kendimden bazı yerlerde yorumlar kattım. Dolayısıyla bu kitapta ağırlıklı olarak aktarıcılık görevini yerine getirdim. Ülkemizde bu konularda hemen hemen hiç yayın ve araştırma olmaması bu sonucu doğurdu. Bu açığı kapatabilmek ve hareket sağlayabilmek için geçen zaman par­çasında, çeşitli makaleler yayımlayıp ve konuşmalar yapmaya çalıştım. Ayrıca yö­neticiliğini yaptığım “Denetim Yüksek Lisans Programı”na Hile Denetimi dersini koydum. Bunun yanında çok sayıda hile konulu tez çalışması yapıldı. Dolayısıyla üniversitemizde hile konusunda bir altyapı oluşturuldu. Dansı iş hayatının başına…

Bu kitabın yayımı, bu konulardaki boşluğu doldurmaya katkı yapacak kanısında­yım. Amacım ülkemizde iş hayatının her aşamasında çok fazla önemsenmeyen hile konusuna dikkati çekmek ve hareket sağlayabilmek. Kitap okunduğunda gö­rüleceği gibi, tüm veri ve örneklerin Batı ülkelerinden, özellikle ABD’den olduğu görülecek. Ancak hiç kimse oralarda çıkan sonuçların, ülkemize uymadığı veya bu tür hilelerin bizde olmadığı düşüncesine kapılmasın. Şunu rahatlıkla söyleye­bilirim, kitapta göreceğiniz hile türlerinin hepsi Türk İşletmeleri’nde de yapıl­maktadır ve ciddi boyuttadırlar.

Kitaptan iş hayatının herhangi bir yerinde olan herkes yararlanabilir. Hile ile ilgili savaşta, işvereninden, en alt çalışanına kadar herkese görev düşmektedir. Çünkü hile toplumda herkese zarar vermektedir. Bu nedenle genel kural, “Her iistiin, astına karşı hile denetçisi gibi davranmasıdır.”

Güzel ülkemizde, ilginç kabullenmelerimiz ve sözlerimiz vardır:

“Bal Tutan Parmağını Yalar.”

“Belli Derecelerde Götürmek Onun Hakkıdır.”

Ne yazık ki yukarıdaki kabullenmeleri yapanların içinde çok sayıda işverenimiz var. Ancak çok rahatlıkla şunu söyleyebilirim; birçok işveren, kendilerinden çalı­nanların tutarlarını bilselerdi, koltuklarında rahat oturamazlardı.

Kitapların çoğunluğu, akşamlan ve tatillerde yazılmaya çalışılır, dolayısıyla za­manı ailenizden çalarsınız. Sabırları önemliydi. Yazım aşamasında bana özellikle kaynak açısından destek olanlara teşekkür ederim. Kitabın yayımı ve dağıtımı için emek harcayan Alfa Yayınları çalışanlarına teşekkür borcum var.

İÇİNDEKİLER

• ÖNSÖZ vii
• ŞEKİLLER TABLOSU xix
• TABLOLAR LİSTESİ xxi
• EKLER TABLOSU xxii
• KİŞİM I: HİLE EYLEMİNE GENEL BAKİŞ ı
• BÖLÜM 1: HİLENİN CÎDDİYETÎ VE YAYGİNLİĞİ 3
• 1.1. Genel Açıklama 4
• 1.2. ACFE 1996 Tarihli Hile Raporu 5
• 1.2.1. Giriş 5
• 1.2.2. Hilenin Maliyeti 5
• 1.2.3. Hile Kurbanları 6
• 1.2.4. Hile Türleri 8
• 1.3. ACFE 2002 Tarihli Hile Raporu 11
• 1.3.1. Giriş 11
• 1.3.2. Hilenin Maliyeti 12
• 1.3.3. Hile Türleri 12
• 1.3.4. Hilenin Sürdürülme ve Ortaya Çıkartılma Süreci 16
• 1.3.5. Hilelerin Ortaya Çıkartılma Biçimleri 17
• 1.3.6. Hileden Korunma Yöntemleri 19
• 1.4. PWC 2001 Tarihli Avrupa Ekonomik Suç Araştırma Raporu 20
• 1.4.1. Genel Açıklama 20
• 1.4.2. Hile Boyutu ve Risk Unsuru 21
• 1.4.3. Hilenin Maliyeti 22
• 1.4.4. Hilenin Ortaya Çıkartılması 22
• 1.5. KPMG 1999 Tarihli Güney Afrika Hile Araştırma Raporu 23
• 1.5.1. Hile ve İşletme 24
• 1.5.2. Hile Eylemi İle İlgili Sonuçlar 24
• 1.6. ACFE 2004 Tarihli Hile Raporu 28
• 1.6.1. Genel Açıklama 28
• 1.6.2. Hile Kurbanları 28
• 1.6.3. Çalışan Sayısına Göre Hileden Etkilenme 29
• 1.6.4. Hile Maliyetinin Gelişimi 30
• 1.6.5. Hile Türlerine Göre Gelişim 31
• 1.6.6. Çalışan Hilelerinin Sınıflandırılması 31
• 1.6.7. Hilenin Ortaya Çıkartılması 33
• 1.6.8. Hile Yapanın İşletmedeki Konumuna Göre Durum 34
• 1.6.9. İşbirliğine Göre Hile Düzeyleri 34
• 1.7. ACFE 2006 Tarihli Hile Raporu 36
• 1.7.1. Genel Açıklama 36
• 1.7.2. Hile Türleri 36
• 1.7.3. Çalışan Hilelerinin Sınıflandırılması 37
• 1.7.4. Hileden Etkilenen Sektörler 38
• 1.7.5. Organizasyon Türüne Göre Hile Kurbanları 40
• 1.7.6. Çalışan Sayısına Göre Hile Dağılımı 41
• 1.7.7. Hilenin Ortaya Çıkartılma Biçimleri 41
• 1.7.8. Hileden Korunma Yöntemleri 42
• 1.7.9. Hile Yapanın İşletmedeki Konumuna Göre Durum 45
• 1.7.10. Hile Yapan Çalışanın İşletme İçindeki Bölümü ve Hile 45
• 1.7.11. İşbirliğine Göre Hile Düzeyleri 47
• 1.8. ACFE 2008 Tarihli Hile Raporu 48
• 1.8.1. Genel Açıklama 48
• 1.8.2. Hile Türleri 48
• 1.8.3. Çalışan Hilelerinin Sınıflandırılması 48
• 1.8.4. Hilelerin Ortaya Çıkartılma Süreleri 49
• 1.8.5. Hilelerin Ortaya Çıkartılma Biçimleri 50
• 1.8.6. Organizasyon Türüne Göre Hile Kurbanları 50
• 1.8.7. Çalışan Sayısına Göre Hile Dağılımı 51
• 1.8.8. Hileden Etkilenen Sektörler 51
• 1.8.9. İşletme Organizasyon Türüne Göre Hilenin Önlenmesi ve Ortaya Çıkartılmaları 53
• 1.8.10. İşbirliğine Göre Hile Düzeyleri 55
• 1.8.11. Hile Yapanın İşletmedeki Konumuna Göre Durum 55
• 1.8.12. Hile Yapan Çalışanın İşletme İçindeki Bölümü ve Hile 56
• Bölüm 2: Hîlenîn Tanimi ve Özellîklerİ 59
• 2.1. Hile Tanımları 60
• 2.2. Hile Kavramının İçerdiği Özellikler 60
• Bölüm 3: Hile Gruplari Ve Özellîklerİ 63
• 3.1. Genel Açıklama 64
• 3.2. Hile Grupları 64
• 3.2.1. Genel Sınıflandırma 64
• 3.2.1.1. Çalışan Hileleri 64
• 3.2.1.2. Yönetim Hileleri 65
• 3.2.1.3. Yatırım Hileleri 66
• 3.2.1.4. Satıcı Hileleri 66
• 3.2.1.5. Müşteri Hileleri 66
• 3.2.2. İşletme İçi ve Dışı Hileler 66
• 3.2.3. Kayıt İçi ve Dışı Hileler 66
• 3.2.4. Bir Kerelik ve Sistematik Hileler 68
• 3.2.5. Gizlenmemiş ve Gizlenmiş Hileler 68
• 3.2.6. İşletme Varlıklarının Kişisel Amaçlı Kullanımı 69
• 3.2.6.1. Tanımı 69
• 3.2.6.2. Hilenin Yapılma Biçimleri 69
• 3.2.6.3. İşletme Varlıklarının Kişisel Kullanımının Alt Bölümleri 69
• 3.2.7. Yolsuzluk ve Ahlaki Olmayan Davranışlar 73
• 3.2.8. Yıkıcı Hileler 73
• 3.2.9. Rüşvet 74
• 3.2.10. Hile Türleri İle İlgili Genel Liste 75
• Bölüm 4: Hile Yapanlarin Karakterİstîk Özellİklerî 77
• 4.1. Genel Açıklama 78
• 4.2. Karakteristik Özellikler 78
• 4.2.1. Cinsiyet 78
• 4.2.2. Medeni Durum 82
• 4.2.3. Eğitim Durumu 82
• 4.2.4. Zekâ Düzeyi 85
• 4.2.5. Benlik Düzeyi 85
• 4.2.6. Risk Alma Düzeyi 85
• 4.2.7. Yaş Dağılımı 86
• 4.2.8. İlgi Düzeyleri 89
• 4.2.9. Kurallara Uyma 89
• 4.2.10. Çalışma Koşullan 89
• 4.2.11. Kişilik Durumları 89
• 4.2.12. Yaşam Koşullan 89
• 4.2.13. İşletmedeki Yerleri 89
• 4.2.14. İşletme Dışı İlişkileri 93
• 4.2.15. Kişisel Kazanç Beklentileri 93
• 4.2.16. Gerçekçi Olmayan Beklentiler 94
• Bölüm 5: Çalişanlari Hİle Yapmaya İten Nedenler 95
• 5.1. Kimler Hile Yapar? 96
• 5.2. İşletme Çalışanları Hangi Nedenlerle Hile Yaparlar? 97
• 5.3. İnsan Davranış Biçimleri ve Hile 98
• 5.4. Suça Yönelik Teoriler 101
• 5.4.1. Klasik Suç Bilimi 101
• 5.4.2. Alışılmış Faaliyetler Teorisi 102
• 5.4.3. Biyolojik Teoriler 102
• 5.4.4. Psikolojik Teoriler 102
• 5.4.5. Sosyal Yapı Teorileri 102
• 5.4.6. Farklılaşma Teorileri 103
• 5.4.7. Donald R. Cressey ve Güven Tecavüzcüleri 105
• 5.4.8. Dr. W. Steve Albrecht’in Araştırması 108
• 5.5. İşletme Çalışanlarını Hile Yapmaya İten Nedenler ve Hile Üçgeni .111
• 5.5.1. Baskı veya Motivasyon Unsuru 113
• 5.5.1.1. Mali içerikli Baskılar 113
• 5.5.1.2. Kötü Alışkanlıklardan Doğan Baskılar 115
• 5.5.1.3. işle ilgili Baskılar 116
• 5.5.2. Fırsat Unsuru 116
• 5.5.2.1. iç Kontrol Yapısı 117
• 5.5.2.2. Hileye Fırsat Sağlayabilen Diğer Etkenler 120
• 5.5.3. Haklı Gösterme Unsuru 121
• Kişim II: Hílenín Ortaya Çikartilmasi 127
• Bölüm 6: Yönetİmle İlgîlİ Hİle Belirtileri 129
• 6.1. Genel Olarak Hile Belirtileri 130
• 6.2. Faaliyetlerin Yürütülmesi ile İlgili Anormallikler 132
• 6.3. Yönetim Özellikleri ile İlgili Anormallikler 134
• 6.4. Örgüt Yapısı ile İlgili Anormallikler 134
• 6.5. Üçüncü Kişiler ile Olan İlişkilerde Anormallikler 136
• Bölüm 7: Çalişanlarla İlgîlİ Hile Belîrtîlerİ 139
• 7.1. Genel Açıklama 140
• 7.2. Muhasebe ile İlgili Hile Belirtileri 143
• 7.2.1. Muhasebe Belge ve İşlemlerindeki Hile Belirtileri 143
• 7.2.2. Hileli Yevmiye Kayıtları ve Belirtileri 145
• 7.3. İç Kontrol Yapısı Zayıflıkları 147
• 7.4. Analitik Anormallikler 151
• 7.5. Üçüncü Kişiler ile Olan İlişkilerde Hile Belirtileri 157
• 7.6. Şikâyet ve Uyanlar ile İlgili Hile Belirtileri 162
• 7.7. Davranış Değişiklikleri 164
• 7.8. Aşırı Yaşam Biçimi Belirtileri 165
• 7.9. Yüksek ve Düşük Hile Riski İçeren Ortamlar 167
• BÖLÜM 8: HİLENİN ORTAYA ÇİKARTİLMASİNDA
• AKTİF YAKLAŞIMLAR 169
• 8.1. Genel Açıklama 170
• 8.2. Teknoloji Temelli Yaklaşımlar 171
• 8.3. Hilelerin Ortaya Çıkartılmasında Stratejik Yaklaşım 174
• 8.3.1. Genel Açıklama 174
• 8.3.2. Stratejik Yaklaşımın Uygulanma Aşamaları 174
• 8.3.2.1. işletmenin Tanınması 174
• 8.3.2.2. işletmede Var Olabilecek Olası Hilelerin Tanımlanması 176
• 8.3.2.3. Her Tür Hile için Olası Hile Belirtilerinin Dosyalanması 176
• 8.3.2.4. Belirtiler Hakkında Veri Toplamada Teknolojinin Kullanımı 176
• 8.3.2.5. Sonuçlan Analiz Etme ve Sadeleştirme 177
• 8.3.2.6. Belirtileri Araştırma 178
• 8.3.2.7. Döngüyü İzleme 178
• 8.3.2.8. Ortaya Çıkartma Prosedürlerini Otomatikleştirme 178
• 8.4. Bilgisayar Destekli Dijital Analiz Teknikleri 183
• 8.4.1. Genel Açıklama 183
• 8.4.2. Veri Analiz Teknikleri 184
• KİŞİM III: ÇALİŞANLARİN YAPTİKLARİ HİLE TÜRLERİ 203
• BÖLÜM 9: DOĞRUDAN NAKİT HİLELERİ 205
• 9.1. Genel Açıklama 206
• 9.2. Doğrudan Nakit Hilelerinin İşleyişi 209
• 9.3. Doğrudan Nakit Hilelerinin Önlenmesi ve Ortaya Çıkartılması 209
• BÖLÜM 10: HİLELÎ ÖDEMELER 211
• 10.1. Fatura Hileleri 212
• 10.1.1. Genel Açıklama 212
• 10.1.2. Sahte İşletmeler ile Yapılan Fatura Hileleri 216
• 10.1.2.1. Hileli Faturaların Onaylanması ve Ödenmesi Süreci 219
• 10.1.2.2. Sahte işletme ile Gerçek Mal veya Hizmet Satış Hileleri 222
• 10.1.2.3. Sahte işletmeler ile Yapılan Sahte veya Şişirilmiş Alımların Önlenmesi ve Ortaya Çıkartılması 224
• 10.1.3. Var Olan Satıcılar ile Hileli Faturalama İşlemleri 228
• 10.1.3.1. Rüşvet Alma Yoluyla Hile 228
• 10.1.3.2. Öde ve Geri Al Yoluyla Hile 233
• 10.1.4. Yandaş Olmayan Satıcılar Adına Sahte Fatura Yaratma Yoluyla Hile… 236
• 10.1.5. İşletme Kaynaklan ile Kişisel Satın Almalar 240
• 10.1.5.1. Genel Açıklama 240
• 10.1.5.2. İşletme Kaynakları ile Kişisel Satın Alma Hilelerinin Önlenmesi ve Ortaya Çıkartılması 242
• xıv
• 10.1.6. Fatura Hilelerinin Önlenmesi ve Ortaya Çıkartılması 242
• 10.1.6.1. Satın Alma Sürecinde Görevlerin Ayrılığı ilkesinin Uygulanması 242
• 10.1.6.2. Fatura Hileleri ile ilgili Belirtiler 244
• 10.1.6.3. Fatura Hileleri ile ilgili Kontrol Hedefleri 245
• 10.2. Bordro Hileleri 249
• 10.2.1. Genel Açıklama 249
• 10.2.2. Hayalet Çalışan Hileleri 251
• 10.2.2.1. Hayalet Çalışan Hilelerinin Yapılma Süreci 251
• 10.2.2.2. Hayalet Çalışan Hilelerinin Önlenmesi ve Ortaya Çıkartılması 257
• 10.2.3. Sahte Çalışma Saatleri ve Ücret Yaratma 260
• 10.2.3.1. Sahte Çalışma Saatleri ve Ücret Yaratma Hilelerinin işleyişi 260
• 10.2.3.2. Saat ve Ücret Yaratma Hilelerinin Önlenmesi ve Ortaya Çıkartılması 262
• 10.2.4. Prim Hileleri 263
• 10.2.4.1. Prim Hilelerinin işleyişi 263
• 10.2.4.2. Prim Hilelerinin Önlenmesi ve Ortaya Çıkartılması 265
• 10.2.5. Bordro Hilelerinin Önlenmesi ve Ortaya Çıkartılması 265
• 10.2.5.1. Alınabilecek Kontrol Önlemleri 265
• 10.2.5.2. Bordro Hileleri ile ilgili Belirtiler 266
• 10.3. Çek Hileleri 268
• 10.3.1. Genel Açıklama 268
• 10.3.2. Sahte Çek Düzenleme Hileleri 269
• 10.3.2.1. Boş Çeklerin Ele Geçirilmesi 270
• 10.3.2.2. Sahte Çekin Alacaklısının Belirlenmesi 271
• 10.3.2.3. Sahte imza Eyleminin Uygulanması 272
• 10.3.3. Sahte Ciro Hileleri 273
• 10.3.4. Değiştirilmiş Çek Alacaklısı Hileleri 274
• 10.3.5. Çek Hilelerini Gizleme Yöntemleri ile İlgili Genel Açıklamalar 276
• 10.3.6. Çek Hilelerini Önlemeye Yönelik Çalışmalar 278
• 10.3.7. Çek Hileleri İle İlgili Belirtiler 278
• 10.4. Gider Hileleri 279
• 10.4.1. Genel Açıklama 279
• 10.4.2. Niteliği Değiştirilmiş Giderler ile İşletmeden Para Alma 280
• 10.4.2.1. Hilenin işleyişi 280
• 10.4.2.2. Niteliği Değiştirilmiş Gider Hilelerinin Önlenmesi ve Ortaya Çıkartılması…. 282
• 10.4.3. Şişirilmiş Giderler ile İşletmeden Para Alma 283
• 10.4.3.1. Hilenin işleyişi 283
• 10.4.3.2. Şişirilmiş Giderler ile Yapılan Hilelerin Önlenmesi ve Ortaya Çıkartılması 285
• 10.4.4. Sahte Giderlerle İşletmeden Para Alma 285
• 10.4.4.1. Hilenin işleyişi 285
• 10.4.4.2. Sahte Gider Yaratma Yoluyla Yapılan Hilelerin Önlenmesi ve Ortaya Çıkartılması 287
• 10.4.5. Tek Gider Harcaması ile İşletmeden Birden Fazla Para Alma 288
• 10.4.5.1. Hilenin işleyişi 288
• 10.4.5.2. Birden Fazla Ödetme Hilelerinin Önlenmesi ve Ortaya Çıkartılması. 290
• 10.4.6. Gider Hilelerinin Önlenmesi ve Ortaya Çıkartılması 290
• 10.4.6.1. Gider Hileleri ile ilgili Korunma Önlemleri 290
• 10.4.6.2. Gider Hileleri ile İlgili Belirtiler 293
• Bölüm 11: Kayit Öncesİ Yapilan Hileler 295
• 11.1. Genel Açıklama 296
• 11.2. Satışlara Yönelik Kayıt Öncesi Hileler 297
• 11.2.1. Genel Açıklama 297
• 11.2.2. Yapılan Satışların Kayda Alınmaması 298
• 11.2.3. Satışların Olduğundan Düşük Değerde Gösterilmesi 300
• 11.2.4. Düşük Gösterilen Satış Hilelerinin Önlenmesi ve Ortaya Çıkartılması ..302
• 11.2.5. Kayda Alınmayan Satışların Doğurduğu Hilelerin Or¬taya Çıkartılması ve Önlenmesi 302
• 11.3. Alacaklardan Yapılan Tahsilâtlara Yönelik Kayıt Öncesi Hileler ..304
• 11.3.1. Genel Açıklama 304
• 11.3.2. Yapılan Tahsilâtm Çalınması Hilelerinin Ortaya Çıkartılması
• ve Önlenmesi 305
• Bölüm 12: Stok Ve Duran Varlik Hİlelerî 307
• 12.1. Genel Açıklama 308
• 12.2. Varlıkların Kişisel Amaçlı Kullanımı 311
• 12.2.1. Hilenin İşleyişi 311
• 12.2.2. Varlıkların Kişisel Amaçlı Kullanımının Önlenmesi ve Ortaya Çıkartılması 311
• 12.3. İşletme Stok ve Duran Varlıklarının Çalınması 312
• 12.3.1. Hilenin İşleyişi 312
• 12.3.2. İşletme Varlıklarının Çalınmasının Önlenmesi ve Ortaya Çıkartılması ..316
• 12.4. Hileli Talepler, Transferler, Alış Raporları ve Satışlar 317
• 12.4.1. Hilenin İşleyişi 317
• 12.4.2. Hileli Talepler, Transferler, Alış Raporları ve Satışları Önlemek ve Ortaya Çıkartmak 319
• 12.5. Çalınma Sonucundaki Eksikliklerin Gizlenmesi 321
• 12.6. Stok ve Duran Varlık Hilelerinin Önlenmesi ve Ortaya Çıkartılması ..322
• 12.6.1. Alım ve Depolama İşlevleri Üzerindeki Kontrol Prosedürleri 322
• 12.6.2. Malların Yüklenmesi ve Sevk Edilmesi 325
• 12.6.3. Stok Hırsızlıkları ile İlgili Hile Belirtileri 325
• BÖLÜM 13: HİRSİZLİK EYLEMİNİ ARAŞTİRMA YÖNTEMLERİ 351
• 13.1. Genel Açıklama 352
• 13.2. Araştırmanın Genel Tanımının Ortaya Konulması 355
• 13.3. Gözetim ve Örtülü Operasyonlar 356
• 13.4. Gözcülük Yoluyla Araştırma Yöntemi 357
• 13.5. Fiziksel Kanıtların İncelenmesi Yöntemi 359
• BÖLÜM 14: GİZLEME EYLEMİNİ ARAŞTİRMA YÖNTEMLERİ 363
• 14.1. Belgeye Dayanan Kanıtların Elde Edilmesi 364
• 14.2. Belgelerin Kanıt Açısından İncelenmesi ve Analiz Edilmesi 364
• Bölüm 15: Dönüştürme Eylemİnİ
• ARAŞTİRMA YÖNTEMLERİ 369
• 15.1. Genel Açıklama 370
• 15.2. Net Değer Analizleri 371
• 15.2.1. Genel Açıklama 371
• 15.2.2. Varlık Yöntemi Analizi 373
• 15.2.3. Harcama Yöntemi 375
• Bölüm 16: Sorgulamaya Yönelİk
• ARAŞTİRMA YÖNTEMLERİ 377
• 16.1. Dürüstlük Testleri 378
• 16.1.1. Kalem ve Kâğıt Testleri 378
• 16.1.2. El Yazısı Analizi 378
• 16.1.3. Ses Stres Analizi ve Yalan Makineleri 379
• 16.2. Mülakat ve Sorgulamalar 379
• 16.2.1. Genel Açıklama 379
• 16.2.2. Görüşülen Kişinin Tepkilerinin Anlaşılması ve Sınıflandırılması…. 382
• 16.2.3. Sorgulama Yaklaşımları 384
• 16.2.4. Sorgulama Esnasındaki Davranış Farklılıkları 384
• 16.2.5. Sorgulama Aşamaları 385
• 16.2.5.1. Giriş Aşaması 385
• 16.2.5.2. Bilgilenme Aşaması 386
• 16.2.5.3. Değerlendirme Aşaması 386
• 16.2.5.4. itiraf Aşaması 387
• 16.2.5.5. Kapanış Aşaması 387
• xvıı
• Kişim V : Hîlenİn Önlenmesi 397
• BÖLÜM 17: DÜRÜSTLÜK, ŞEFFAFLİK VE YARDİMCİ OLMA
• KÜLTÜRÜNÜN YARATİLMASİ 399
• 17.1. Genel Açıklama 400
• 17.2. Dürüst Kişilerin İşe Alınması ve Hileden Kaçınma Adına
• Eğitim Verilmesi 402
• 17.3. Olumlu Bir Çalışma Ortamının Yaratılması 404
• 17.4. İşletme Etik Kurallarının Geliştirilmesi 406
• 17.5. Çalışanlara Destek Programlarının Oluşturulması 413
• BÖLÜM 18: HÎLE OL ASİLİĞİNİ AZALTMAYA
• YÖNELİK ÇALIŞMALAR 415
• 18.1. Hile Riskinin Tanımlanması ve Ölçülmesi 416
• 18.2. Tanımlanmış Risklerin Gerçekleşme Olasılığını Azaltacak Adımların Atılması 417
• 18.2.1. İç Kontrol ve Diğer Caydırıcı Önlemlerin Alınması 417
• 18.2.1.1. iç Kontrol Yapısının Oluşturulması 417
• 18.2.1.2. işbirliğinin Önlenmesi 418
• 18.2.2. Satıcı ve Müşterilerin İşletme Politikaları Konusunda Uyarılmaları 419
• 18.2.3. Çalışanların Gözlenmesi 419
• 18.2.4. İhbar Hatlarının Oluşturulması 419
• 18.2.5. Cezalandırılma Korkusunun Yaratılması 425
• 18.3. Çok Yönlü Bir Hile Önleme Programının Hazırlanması 426
• 18.3.1. Genel Açıklama 426
• 18.3.2. Cari Model Uygulaması 428
• 18.3.3. Aktif Hile Programı Modeli Uygulaması 429
• 18.3.4. Örnek Hile Politikası ve Prosedürleri 432
• YARARLANILAN KAYNAKLAR 443
• DİZİN 455
• 16.3. Hile Araştırma Uygulaması 388
• KİŞİM V : HÎLENİN ÖNLENMESİ 397
• BÖLÜM 17: DÜRÜSTLÜK, ŞEFFAFLİK VE YARDİMCİ OLMA
• KÜLTÜRÜNÜN YARATİLMASİ 399
• 17.1. Genel Açıklama 400
• 17.2. Dürüst Kişilerin İşe Alınması ve Hileden Kaçınma Adına
• Eğitim Verilmesi 402
• 17.3. Olumlu Bir Çalışma Ortamının Yaratılması 404
• 17.4. İşletme Etik Kurallarının Geliştirilmesi 406
• 17.5. Çalışanlara Destek Programlarının Oluşturulması 413
• BÖLÜM 18: HİLE OLASİLİĞİNİ AZALTMAYA
• YÖNELİK ÇALIŞMALAR 415
• 18.1. Hile Riskinin Tanımlanması ve Ölçülmesi 416
• 18.2. Tanımlanmış Risklerin Gerçekleşme Olasılığını Azaltacak Adımların Atılması 417
• 18.2.1. İç Kontrol ve Diğer Caydırıcı Önlemlerin Alınması 417
• 18.2.1.1. İç Kontrol Yapısının Oluşturulması 417
• 18.2.1.2. İşbirliğinin Önlenmesi 418
• 18.2.2. Satıcı ve Müşterilerin İşletme Politikaları Konusunda Uyanlmaları 419
• 18.2.3. Çalışanların Gözlenmesi 419
• 18.2.4. İhbar Hatlarının Oluşturulması 419
• 18.2.5. Cezalandırılma Korkusunun Yaratılması 425
• 18.3. Çok Yönlü Bir Hile Önleme Programının Hazırlanması 426
• 18.3.1. Genel Açıklama 426
• 18.3.2. Cari Model Uygulaması 428
• 18.3.3. Aktif Hile Programı Modeli Uygulaması 429
• 18.3.4. Örnek Hile Politikası ve Prosedürleri 432
• YARARLANILAN KAYNAKLAR 443
• DİZİN 455