KOBİ’lerde Finansal Raporlama

KOBİ’ler için UFRS (IFRS for SMEs), Temmuz 2009’da Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu (IASB) tarafından yayınlanmıştır. Ülkemizde de Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu (TMSK) tarafından Türkçe hali “Küçük ve Orta Büyüklükteki İşlet­meler için Türkiye Finansal Raporlama Standardı (KOBİ TFRS)” ismiyle yayınlanmıştır.

Bilindiği gibi 2011 yılı içerisinde ticari yaşamı ve muhasebe mesleğini ilgilendiren çok önemli gelişmeler olmuştur. Bunların başında 14 Şubat 2011 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan Yeni Türk Ticaret Kanunu ile 2 Kasım 2011 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan 660 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname gelmektedir. Her iki düzenleme de muhasebe mesleği için ülkemizde dönüm noktası niteliğindedir. Yeni Türk Ticaret Kanunu; muhasebe uygulamalarının artık uluslararası muhasebe stan­dartlarına uyumlu bir şekilde, TMSK tarafından yayımlanan muhasebe standartla­rı ile, defterlere yansıtılacağını belirtmektedir. Ancak, 2 Kasım 2011 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan 660 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile TMSK kapatılmış ve Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurulu adı altında geniş yetki­lere sahip bir üst kurul oluşturulmuştur. TMSK tarafından yapılmış ve yapılmakta olan tüm çalışmalar da bu kurula devredilmiştir. Bu kurulun önümüzdeki süreçte yayımla­yacağı ikincil düzenlemeler ile TMSK tarafından yayımlanan standartları uygulamaya geçirmesi beklenmektedir.

KOBİ TFRS, 35 bölümden oluşan bir standarttır ve Yeni TTK’nın ilgili maddesinin 01.01.2013 tarihinden itibaren yürürlüğe girmesiyle Ülkemizde birçok işletmenin bu standardı kullanması beklenmektedir.

“KOBİ’lerde Finansal Raporlama” isimli bu çalışmamız, yeni süreç içersinde baş­ta muhasebe meslek mensupları olmak üzere konu ile ilgilenenlere yardımcı olmayı amaçlamıştır. Bu doğrultuda konular mümkün olduğunca örnekli ve uygulamalı olarak ele alınarak, muhasebe kayıtlarına ve rakamsal örneklere dayalı olarak incelenmeye çalışılmıştır. Muhasebe standartları ile muhasebe uygulamaları yapılmaya başlanınca mevcut Tekdüzen Hesap Planfnın bu uygulamalara cevap veremeyeceği düşüncesiy­le yeni bir Hesap Planı yapılması için TMSK çalışmalarını son noktaya kadar getirmiş­tir. Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurulu’nun bu konuda da bir düzenleme yapması (veya Maliye Bakanlığı’nın) beklenmektedir. Bu nedenlerle ça­lışmamızda; resmen kamuya açıklanmış bir hesap planı taslağı olmadığından, hesap kodu yerine hesap isimleri kullanılmıştır. Yeni bir hesap planı yayımlandığında hemen yeni baskısında kodlar ilave edilebilecek şekilde çalışma tasarlanmıştır.

Uzun zamandır üzerinde çalıştığımız bu kitabın hazırlanması sırasında kendilerin­den aldığımız zaman için büyük sabır gösteren eşlerimize ve çocuklarımıza sevgi ve şükranlarımızı sunuyoruz.

Çalışmanın TÜRMOB tarafından basılmasını sağlayan ve sürecin başından itiba­ren bizleri teşvik eden TÜRMOB Genel Başkanı Sayın Nail Sanlı, İSMMMO Başkanı Sayın Yahya Arıkan ve Sayın Prof.Dr. Ercan Bayazıtlı’ya teşekkürü borç biliyoruz.

İÇİNDEKİLER

• Sunuş 3
• Önsöz 5
• 1. Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmeler (KOBİ’ler) 15
• 2. Kavramlar ve Genel İlkeler 21
• 2.1. KOBİ’lerin Finansal Tablolarının Amacı ve Niteliksel Özellikler 23
• 2.2. Niteliksel Bilginin Sınırları / İhtiyaca Uygunluk ve Güvenilirlik Arasındaki Denge 26
• 2.3. Finansal Durum ve Finansal Performans 27
• 2.4. Tahakkuk Esası 28
• 2.5. Varlık, Borç, Gelir ve Giderlerin Muhasebeleştirilmesi 29
• 2.6. Ölçme ve Ölçmenin Güvenilirliği 30
• 3. Finansal Tabloların Sunumu 35
• 3.1. Tam Finansal Tablo Seti ve Raporlama Dönemi 37
• 3.2. Gerçeğe Uygun Sunum ve KOBİ’ler için UFRS/TFRS ile Uyum 39
• 3.3. işletmenin Sürekliliği 39
• 3.4. Finansal Tabloların Sunumu ile ilgili Diğer Hususlar 42
• 4. Finansal Durum Tablosu 47
• 4.1. Finansal Durum Tablosunda Yer Alması Gereken Bilgi 49
• 4.2. Kısa Vade-Uzun Vade Ayrımı 50
• 4.3. Finansal Durum Tablosunda Kalemlerin Sıralaması ve Düzeni 51
• 5. Kapsamlı Gelir Tablosu ve Gelir Tablosu 57
• 5.1. Toplam Kapsamlı Karın Sunumu 59
• 5.1.1. Tek Tablolu Sunum 59
• 5.1.2. iki Tablolu Sunum 65
• 5.2. Giderlerin Analizi 71
• 6. Özkaynak Değişim Tablosu ve Gelir ve Dağıtılmamış Karlar
• Tablosu 73
• 6.1. Özkaynak Değişim Tablosu 75
• 6.2. Gelir ve Dağıtılmamış Karlar Tablosu 77
• 7. Nakit Akış Tablosu 81
• 7.1. Nakit Akışları, Nakit ve Nakit Benzerleri 83
• 7.2. Nakit Akış Tablosu 83
• 7.3. işletme Faaliyetlerinden Nakit Akışlarının Raporlanması 85
• 7.4. Yabancı Paraya Dayalı Nakit Akışlarının Raporlanması 87
• 7.5. Faiz ve Kar Paylarına İlişkin Nakit Akışlarının Raporlanması 88
• 8. Finansal Tablo Dipnotları 99
• 8.1. Dipnotların Yapısı 101
• 8.2. Muhasebe Politikalarının Açıklanması, Değerlendirmeler ve
• Tahminlerdeki Belirsizliğin Temel Kaynakları Hakkında Bilgi 101
• 9. Konsolide ve Bireysel Finansal Tablolar 103
• 9.1. Konsolidasyon Kavramı 105
• 9.2. Konsolidasyonu Zorunlu Hale Getiren Durumlar 105
• 9.3. Konsolidasyon İşlemleri 107
• 9.4. Konsolide Finansal Tabloların Dipnotları 137
• 9.5. Bireysel ve Birleşik Finansal Tablolar 137
• 10. Muhasebe Politikaları, Tahminler ve Hatalar 139
• 10.1. Muhasebe Politikalarının Seçimi ve Uygulanması 141
• 10.2. Muhasebe Tahminlerindeki Değişiklikler 147
• 10.3. Geçmiş Dönem Hatalarının Düzeltilmesi 150
• 11. Temel Finansal Araçlar 153
• 11.1. Temel Finansal Araçlar 155
• 11.2. İlk Muhasebeleştirme ve Ölçüm 158
• 11.3. Sonraki Ölçümler 170
• 11.3.1. Ölçüm Esasları 170
• 11.3.2. itfa Edilmiş Maliyet ve Etkin Faiz Oranı 179
• 11.3.3. Gerçeğe Uygun Değer ve Değerleme Teknikleri 198
• 11.3.4. Değer Düşüklükleri 199
• 11.4. Bilanço Dışı Bırakma 200
• 11.4.1. Finansal Varlıkların Bilanço Dışı Bırakılması 200
• 11.4.2. Finansal Borçların Bilanço Dışı Bırakılması 201
• 11.5. Açıklamalar 201
• 12. Diğer Finansal Araçlar 203
• 13. Stoklar 209
• 13.1. Stokların Ölçümü 211
• 13.2. Ortak Ürünler ve Yan Ürünler 234
• 13.3. Maliyet Formülleri ve Maliyetin Ölçülmesi için Kullanılan Teknikler 239
• 13.4. Hizmet işletmelerinde Stoklar 246
• 13.5. Stoklarda Değer Düşüklüğü ve Stokların Gidere Dönüşmesi 248
• 13.6. Açıklamalar 249
• 14. İştiraklerdeki Yatırımlar 251
• 14.1. iştiraklerdeki Yatırımlar 253
• 14.2. Ölçüm Modelleri 258
• 14.2.1. Maliyet Modeli 258
• 14.2.2. Özkaynak Yöntemi 259
• 14.2.3. Gerçeğe Uygun Değer Modeli 260
• 14.2.4. Özkaynak Yönteminde Yatırımcı ve iştirak Arasında Gerçekleşen işlemler, Saklı Şerefiye ve Özkaynak
• Yönteminin Sonlandırılması 281
• 14.3. Finansal Tablolarda Sunum ve Açıklamalar 288
• 15. İş Ortaklıklarındaki Yatırımlar 295
• 15.1. İş Ortaklıkları ve Müşterek Kontrol 297
• 15.1.1. Müşterek Kontrol Edilen Faaliyetler 298
• 15.1.2. Müşterek Kontrol Edilen Varlıklar 302
• 15.1.3. Müşterek Kontrol Edilen İşletmeler 304
• 15.2. iş Ortaklığı ile Ortak Girişimci Arasında Gerçekleşen İşlemler 308
• 15.3. Açıklamalar 309
• 16. Yatırım Amaçlı Gayrimenkuller 311
• 16.1. Yatırım Amaçlı Gayrimenkullerin Tanımlanması 313
• 16.2. Muhasebeleştirme 316
• 16.3. Açıklamalar 323
• 17. Maddi Duran Varlıklar 329
• 17.1. Maddi Duran Varlıkların Tanımlanması 331
• 17.2. Muhasebeleştirme 332
• 17.2.1. İlk Muhasebeleştirmede Ölçüm 334
• 17.2.2. ilk Muhasebeleştirme Sonrası Ölçüm 341
• 17.3. Amortisman 343
• 17.4. Değer Düşüklüğü ve Bilanço Dışı Bırakma 356
• 17.5. Açıklamalar 358
• 18. Şerefiye Dışındaki Maddi Olmayan Duran Varlıklar 367
• 18.1. Maddi Olmayan Duran Varlıkların Tanımlanması 369
• 18.2. Muhasebeleştirme 370
• 18.3. Ölçüm 371
• 18.4. itfa Süresi ve itfa Yöntemi 381
• 18.5. Açıklamalar 391
• 19. İşletme Birleşmeleri ve Şerefiye 403
• 19.1. işletme Birleşmesinin Tanımı 405
• 19.2. işletme Birleşmelerinin Muhasebeleştirilmesi 405
• 19.2.1. Edinen işletmenin Belirlenmesi 406
• 19.2.2. Birleşme Maliyetinin Ölçülmesi 406
• 19.2.3. Birleşme Maliyetinin Edinilen Varlıklara ve Üstlenilen Yükümlülüklere ve Koşullu Yükümlülüklere Dağıtılması 407
• 19.3. İşletme Birleşmelerine ilişkin Açıklamalar 411
• 20. Kiralamalar 413
• 20.1. Kiralamaların Sınıflandırılması 416
• 20.2. Kiracıların Finansal Tabloları 420
• 20.3. Kiraya Verenlerin Finansal Tabloları 444
• 20.4. Satış ve Geri Kiralama İşlemleri 465
• 21. Karşılıklar, Koşullu Borçlar ve Koşullu Varlıklar 467
• 21.1. Karşılıkların Muhasebeleştirilmesi ve Ölçümü 470
• 21.2. Koşullu Borçlar ve Koşullu Varlıklar 476
• 21.3. Açıklamalar 478
• 22. Borçlar ve Özkaynak 481
• 22.1. Borç veya Özkaynak Olarak Sınıflandırma 483
• 22.2. Borç ve Özkaynak Araçlarının Muhasebeleştirilmesi 484
• 22.3. Bazı Özellikli Borç ve Özkaynak Araçları 484
• 23. Hasılat 487
• 23.1. Hasılatın Ölçümü 489
• 23.2. Hasılat İşleminin Belirlenmesi 500
• 23.2.1. Mal Satışları 500
• 23.2.2. Hizmet Sunumu 502
• 23.2.3. İnşaat Sözleşmeleri 504
• 23.2.4. Tamamlanma Yüzdesi Yöntemi 506
• 23.2.5. Faiz, İsim Hakkı ve Temettüler 510
• 23.3. Açıklamalar 510
• 24. Devlet Teşvikleri 513
• 24.1. Muhasebeleştirme ve Ölçüm 515
• 24.2. Açıklamalar 515
• 25. Borçlanma Maliyetleri 521
• 25.1. Tanım ve Ölçüm 523
• 25.2. Açıklamalar 523
• 26. Hisse Bazlı Ödemeler 531
• 27. Varlıklarda Değer Düşüklüğü 537
• 27.1. Stoklarda Değer Düşüklüğü 539
• 27.2. Stoklar Dışındaki Diğer Varlıklarda Değer Düşüklüğü 541
• 27.2.1. Genel İlkeler ve Değer Düşüklüğünün Göstergeleri 541
• 27.2.2. Geri Kazanılabilir Değer, Satış Maliyeti Düşülmüş
• Gerçeğe Uygun Değer ve Kullanım Değeri 543
• 27.2.3. Nakit Yaratan Birim için Değer Düşüklüğü Zararının Ölçülmesi ve Muhasebeleştirilmesi 546
• 27.2.4. Şerefiyenin Değer Düşüklüğü için Ek Gereklilikler 546
• 27.2.5. Değer Düşüklüğü Zararının İptal Edilmesi 549
• 27.3. Açıklamalar 553
• 28. Çalışanlara Sağlanan Faydalar 555
• 28.1. Çalışanlara Sağlanan Faydalar için Genel Muhasebeleştirme İlkesi 557
• 28.2. Kısa Vadeli Faydalar 559
• 28.3. İşten Ayrılma Sonrası Sağlanan Faydalar 564
• 28.4. Diğer Uzun Vadeli Faydalar 577
• 28.5. işten Çıkarma Tazminatları 577
• 28.6. Açıklamalar 579
• 29. Gelir Vergileri 581
• 29.1. Gelir Vergisinin Muhasebeleştirilmesi için Uygulanacak Adımlar 584
• 29.2. Dönem Vergisinin Muhasebeleştirilmesi ve Ölçümü 584
• 29.3. Ertelenmiş Verginin Muhasebeleştirilmesi 588
• 29.3.1. Genel Muhasebeleştirme ilkesi 588
• 29.3.2. Vergiye Esas Değer 588
• 29.3.3. Geçici Farklar 590
• 29.3.4. Ertelenmiş Verginin Ölçümü 595
• 29.4. Finansal Tablolarda Sunum 596
• 29.5. Açıklamalar 597
• 30. Yabancı Para Çevrim İşlemleri 603
• 30.1. Geçerli Para Birimi 605
• 30.2. Yabancı Paralı İşlemlerin Geçerli Para Birimi Üzerinden Raporlanması 606
• 30.3. Yurtdışındaki İşletmeye Yapılan Net Yatırım 606
• 30.4. Geçerli Para Biriminde Değişiklik 607
• 30.5. Geçerli Para Biriminden Farklı Bir Para Biriminin Kullanılması 607
• 30.5.1. Finansal Tabloların Sunumunda Kullanılan
• Para Birimine Çevrim 607
• 30.5.2. Yurtdışındaki işletmenin Yatırımcının Finansal Tablo Sunumunda Kullandığı Para Birimine Çevrilmesi 608
• 30.6. Açıklamalar 608
• 31. Yüksek Enflasyon 609
• 31.1. Yüksek Enflasyonlu Ekonomi 611
• 31.2. Finansal Tablolardaki Ölçüm Birimi 611
• 31.3. Açıklamalar 613
• 32. Raporlama Döneminden Sonraki Olaylar 615
• 32.1. Raporlama Döneminden Sonraki Olayların Tanımlanması 617
• 32.2. Muhasebeleştirme ve Ölçüm 617
• 32.2.1. Raporlama Döneminden Sonraki Düzeltme Gerektiren Olaylar 617
• 32.2.2. Raporlama Döneminden Sonraki Düzeltme Gerektirmeyen Olaylar 620
• 32.2.3. Kar Paylan 621
• 32.3. Açıklamalar 622
• 33. İlişkili Taraf Açıklamaları 627
• 33.1. İlişkili Tarafın Tanımlanması 629
• 33.2. Açıklamalar 629
• 34. Özellikli Faaliyetler 631
• 34.1. Tarım 633
• 34.1.1. Muhasebe Politikaları ve Muhasebeleştirme 633
• 34.1.2. Ölçüm 633
• 34.2. Yer Altından Maden Çıkartmaya Dayalı Faaliyetler 634
• 34.3. imtiyazlı Hizmet Anlaşmaları 635
• 35. KOBİ’ler İçin TFRS’ye Geçiş 637
• 35.1. İlk Defa Uygulama 639
• 35.2. Geçiş Tarihinde Finansal Tablolar Hazırlamanın Prosedürleri 639
• 35.3. Açıklamalar ve Mutabakatlar 642
• ŞEKİLLER LİSTESİ
• Şekil 2.1: Finansal Tabloların Niteliksel Özellikleri Arasındaki ilişki 26
• Şekil 2.2: Tarihi Maliyet ile Gerçeğe Uygun Değer Arasındaki ilişki 32 Şekil 9.1: Tam Konsolidasyon Yöntemine Göre Konsolide
• Finansal Durum Tablosunun Oluşumu 108
• TABLOLAR LİSTESİ
• Tablo 1.1: AB’ye Göre KOBİ Kriterleri 18
• Tablo 1.2: Sanayi ve Ticaret Bakanlığfna Göre KOBİ Kriterleri 19
• Tablo 7.1: Dolaylı Yönteme Göre işletme Faaliyetlerinden
• Nakit Akışı 86
• Tablo 7.2: Doğrudan Yönteme Göre işletme Faaliyetlerinden
• Nakit Akışı 87
• Tablo 9.1: Kontrol Gücü ve Önemli Etkinlik 106