Uygulamalı Şirketler Muhasebesi

 

ÖNSÖZ

Küreselleşmenin etkisiyle ekonomi alanında faaliyetlerin niteliği ve boyutu gittikçe değişmekte ve gelişmektedir. Bu değişim ve gelişim şirketlerin planlama ve alacakları kararları etkilemektedir. Şirketler daha dinamik ve rekabetçi bir ortamda faaliyetlerini sürdürmek durumundadırlar. Son yıllarda ortaklıklar; şirketler konusu ilgi çeken alanlardan birisi haline gelmiştir. Ekonomik gelişmeler ve küreselleşme, şirketlerle ilgili alanlarda sürekli bir değişime ve gelişmeye neden olmaktadır. Günümüzde ekonomik hayatın vazgeçilmez unsurları olan şirketlerle ilgili bu güncel gelişmeleri yakından izlemek gerekmektedir. Muhasebe bir bilgi sistemi olarak bir işletmedeki mali nitelikli işlemlerle ilgili olarak, anlaşılır, zamanlı, doğru ve güvenilir bilgileri üretir ve muhasebe ile ilgili tarafların kullanımına sunar. Şirketler muhasebesi ise; genel muhasebe ilkelerine bağlı olmak koşuluyla bazı özelliği olan durumlar arz etmektedir. Şirketler muhasebesinde, bir uzmanlık alanı olarak şirketlerin kuruluşundan, kar dağıtımına, tasfiyesine kadar olan bir dizi özel muhasebe uygulamalarına yer verilmektedir. Yeni Türk Ticaret Kanunu (TTK) ile şirketlere ve ticari uygulamalar yeniden ele alınmış ve bugünün gereksinimlerini karşılayacak hale getirilmiştir. Bu bağlamda TTK’daki değişikliklerde şirketlerle ilgili uygulamalar daha da özel bir durum arz etmektedir. TTK ile Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarına ilişkin düzenlemeler yapılmıştır. TTK’nu Temmuz 2012 yılından itibaren uygulamaya girmiştir. Bu kitap yeni çıkan Türk Ticaret Kanunu dikkate alınarak hazırlanmıştır. Kitapta şahıs şirketleri ve sermaye şirketleri ile kooperatifler ayrı ayrı olarak ele alınmıştır. Her şirket türünün kuruluşu, sermaye artırımı, azatlımı, kar(zarar) dağıtımı, Anonim Şirketlerde tahvil ve finansman bonosu konuları ele alınarak açıklama ve örneklerle açıklanmaya çalışılmıştır. Ayrıca; birleşme, bölünme, tür değiştirme, kooperatifler ve grup şirketleri de ele alınmıştır. Kitapta örnek uygulama ve açıklamalarla şirketler muhasebesinin kolay anlaşılması ve uygulanması amaçlanmıştır. Buna rağmen kitapta bazı eksiklikler olabilecektir. Bu eksikliklerin bizden kaynaklanan bir durum olduğunu belirtir, bu konuda gelecek tüm katkı ve eleştirilere açık olduğumu belirtir,  katkı ve eleştiriler için şimdiden teşekkür ederiz.   Kitap ile ilgili görüş ve önerilerinizi iletisim@muhasebetr.com e-posta adresimize gönderebilirsiniz.   Kitabın tüm öğrencilere ve tüm kullanıcılara yararlı olması diler, saygılar sunarız.

İÇİNDEKİLER

ŞİRKETLER HAKKINDA GENEL BİLGİLER

1. ŞİRKET KAVRAMI 11

2. ŞİRKETLERİN UNSURLARI 11

3. ŞİRKET TÜRLERİ 13

3.1. Adi Şirketler 13

3.2. Ticaret Şirketleri 16

3.2.1. Şahıs Şirketleri 16

3.2.2. Sermaye Şirketleri 16

3.2.3. Şahıs ve Sermaye Şirketlerinin Karşılaştırılması 17

3.2.4. Kooperatifler 18

4. ŞİRKETLERDE BİRLEŞME 19

5. ŞİRKETLER MUHASEBESİ 19

5.1. Defter Tutma Yükümlülüğü 20

5.2. Defterlerin Tutulması 21

5.3. Envanter 23

5.4. Envanteri Kolaylaştırıcı Yöntemler 24

5.5. Değerleme İlkeleri 24

5.6. Finansal Tablolar 25

 

KOLLEKTİF ŞİRKETLER

1. KOLLEKTİF ŞİRKETİN TANIMI VE ÖZELLİKLERİ 27

2. KOLLEKTİF ŞİRKETİN KURULUŞU 28

3. ŞİRKET KURULUŞUNDA TALEP EDİLEN BELGELER 28

4. YÖNETİM 30

5. ORTAKLARIN KİŞİSEL SORUMLULUĞU 30

6. ŞİRKETİN VE ORTAKLARIN İFLASI 31

7. DENETİM 31

8. KURULUŞ İŞLEMLERİNİN MUHASEBE KAYITLARI 31

8.1. Sermaye Olarak Para Konması 32

8.2. Sermaye Olarak Paradan Başka Varlık Konması 38

8.3. Sermaye Olarak İşletme Konması 41

9. SERMAYE DEĞİŞİKLİKLERİ VE MUHASEBE KAYITLARI 45

9.1. Sermayenin Artırılması 45

9.1.1. Ortakların Sermaye Paylarının Arttırılması 46

9.1.1.1. Ortakların Sermaye Paylarını Artırmaları 46

9.1.1.2. Ortakların Kar Paylarını Sermayeye Eklemeleri 47

9.1.2. Şirkete Yeni Ortak Alınması 48

9.2. Sermayenin Azaltılması 49

9.2.1. İş Hacmine Göre Fazla Olan Sermayenin Azaltılması 50

9.2.2. Zarar Nedeniyle Sermaye Azaltılması 52

9.2.3. Ortaklardan Birisinin Şirketten Ayrılması ya da Çıkarılması Nedeniyle Sermaye Azaltılması 54

10. KOLLEKTİF ŞİRKETLERDE KAR VE ZARAR DAĞITIMI 55

10.1. Kar Dağıtımı ve Muhasebesi 55

10.1.1. Karın Ortaklara Eşit Dağıtımı 56

10.1.2. Karın Sermaye Paylarına Oranlı Dağıtımı 57

10.1.3. Sermaye Paylarına Faiz Ayrıldıktan Sonra Kalan Karın Dağıtımı 58

10.1.4. Yönetici Ortağa Kardan Prim Verildikten Sonra Karın Dağıtımı 60

10.2. Zarar Dağıtımı ve Muhasebesi 61

10.2.1. Zararın Ortaklara Eşit Dağıtılması 62

10.2.2. Zararın Ortakların Sermaye Paylarına Oranlı Olarak Dağıtılması 62

 

KOMANDİT ŞİRKETLER

1. KOMANDİT ŞİRKETİN TANIMI VE ÖZELLİKLERİ 81

2. KOMANDİT ŞİRKETİN KURULUŞU 83

3. ŞİRKET KURULUŞUNDA TALEP EDİLEN BELGELER 84

4. YÖNETİM 86

5. ORTAKLARIN KİŞİSEL SORUMLULUĞU 86

6. ŞİRKETİN VE ORTAKLARIN İFLASI 87

7. KOMANDİT ŞİRKETİN DENETİMİ 88

8. KOMANDİT ŞİRKET KURULUŞ İŞLEMLERİNİN MUHASEBE KAYITLARI 88

8.1. Sermaye Olarak Para Konması 89

8.2. Sermaye Olarak Paradan Başka Varlık Konması 94

8.3. Sermaye Olarak İşletme Konması 96

9. SERMAYE DEĞİŞİKLİKLERİ VE MUHASEBE KAYITLARI 100

9.1. Sermayenin Artırılması 101

9.1.1. Ortakların Sermaye Paylarının Arttırılması 101

9.1.1.1. Ortakların Sermaye Paylarını Artırmaları 102

9.1.1.2. Ortakların Kar Paylarını Sermayeye Eklemeleri 103

9.1.2. Şirkete Yeni Ortak Alınması 104

9.2. Sermaye Azaltılması 104

9.2.1. İş Hacmine Göre Fazla Olan Sermayenin Azaltılması 105

9.2.2. Zarar Nedeniyle Sermaye Azaltılması 107

9.2.3. Ortaklardan Birisinin Şirketten Ayrılması ya da Çıkarılması Nedeniyle Sermaye Azaltılması 109

10. KOMANDİT ŞİRKETLERDE KAR VE ZARAR DAĞITIMI 109

10.1. Kar Dağıtımı ve Muhasebesi 110

10.1.1. Karın Ortaklara Eşit Dağıtımı 110

10.1.2. Karın Sermaye Paylarına Oranlı Dağıtımı 111

10.1.3. Sermaye Paylarına Faiz Ayrıldıktan Sonra Kalan Karın Dağıtımı 113

10.2. Zarar Dağıtımı ve Muhasebesi 113

10.2.1.Zararın Ortaklara Eşit Dağıtılması 114

10.2.2. Zararın Ortakların Sermaye Paylarına Oranlı Olarak Dağıtılması 115

 

ANONİM ŞİRKETLER

1. ANONİM ŞİRKET VE ÖZELLİKLERİ 133

2. ANA SÖZLEŞME 136

3. ŞİRKETİN TESCİLİ VE İLANI 138

4. VERGİ DAİRESİNE VE SOSYAL GÜVENLİK KURUMUNA BAŞVURU 143

4.1. Vergi Dairesine Başvuru 143

4.2. Sosyal Güvenlik Kurumu İşlemleri 143

5. ANONİM ŞİRKETİN SINIFLANDIRILMASI 144

6. ANONİM ŞİRKETLERDE YÖNETİM İLE İLGİLİ ORGANLAR 144

6.1. Genel Kurul 144

6.2. Yönetim Kurulu 146

6.3. Genel Müdür ve Diğer Müdürler 149

6.4. Denetçiler 149

6.4.1. Finansal Tabloların Denetimi 152

6.4.2 Denetçi Görüşü 156

7. ANONİM ŞİRKETİN KURULUŞU VE MUHASEBE KAYITLARI 157

7.1. Ani Kuruluş 157

7.2. Hisse Senetlerinin Halka Arzı 162

7.3. Anonim Şirketlerde Menkul Kıymet İhracı 162

7.3.1. Tahvil İhracı Muhasebe Kayıtları 163

7.3.2. Tahvil Ana Para, Faiz Ödemeleri ve Muhasebe Kayıtları 167

8. Anonim Şirketlerde Sermaye Değişiklikleri 169

8.1. Sermaye Taahhüdü Yoluyla Artırım 172

8.2. İç Kaynaklardan ve Şarta Bağlı Sermaye Artırımı 173

8.3. Pay Sahiplerinin Korunması 174

8.4. Sermaye Artırma İşlemleri ve Muhasebe Kayıtları 175

8.4.1 Halka Açık Olmayan Anonim Şirketlerinde Sermaye Artırımı İşlemleri ve Muhasebe Kayıtları 176

8.4.2. Halka Açık Anonim Şirketlerde Sermaye Artırımı İşlemleri ve Muhasebe Kayıtları 178

8.4.3 Şarta Bağlı Sermaye Artırımı 181

8.5. Sermaye Azaltılması İşlemleri ve Muhasebe Kayıtları 183

9. ANONİM ŞİRKETLERİN FİNANSAL TABLOLARI VE YÖNETİM KURULUNUN YILLIK FAALİYET RAPORU 186

10. ANONİM ŞİRKETLERDE KAR DAĞITIMI 187

10.1. Kar Payı 187

10.2. Yedek Akçeler 187

10.3. Şirketin İktisap Ettiği Kendi Pay Senetleri İçin Ayrılan Yedek Akçe Ve Yeniden Değerleme Fonları 188

10.4. Çalışanlar ve İşçiler Lehine Yardım Akçesi 190

10.5. Kâr Payı İle Yedek Akçeler Arasında İlgi 190

10.6. Kar Dağıtımı 191

10.7. Kar Dağıtım Tablosu 196

10.7.1. Tanım 196

10.7.2. Amaç 196

10.7.3. Kar Dağıtım Tablosunun Düzenlenme Kuralları 197

10.7.4. Kar Dağıtım Tablosu Kalemlerine İlişkin Açıklamalar 197

10.7.5. Kar Dağıtım Tablosunun Biçimsel Yapısı 199

10.7.6. Kar Dağıtımının Hesaplanması 200

10.7.6.1. Halka Açık Olmayan Anonim Şirketlerinde Kar Dağıtımı 200

10.7.6.2. Kara İlişkin Dönem Sonu Muhasebe Kayıtları 203

10.7.6.3. İzleyen Yılda Yapılan Muhasebe Kayıtları 206

10.7.6.4. Halka Açık Anonim Şirketlerinde Kar Dağıtımı 210

10.7.6.5. İzleyen Yılda yapılan Muhasebe Kayıtları 220

10.8. Avans Kar Dağıtımı 221

10.9. Ayrılma Akçesi ve Denkleştirme Akçesi 229

11. Ortaklara Yapılan Ödemeler 238

11.1 Huzur Hakkı veya Ücret Ödemesi 238

11.2 Kâr Payı Avansı ve Kâr payı Ödemesi 239

 

LİMİTED ŞİRKETLER

1. LİMİTED ŞİRKET VE ÖZELLİKLERİ 243

2. LİMİTED ŞİRKETLERDE KURULUŞ İŞLEMLERİ 247

3. LİMİTED ŞİRKET ORGANLARI 252

3.1. Genel Kurul 252

3.1.1. Genel Kurulun Toplanması 253

3.2. Yönetim ve Temsil 255

4. LİMİTED ŞİRKETLERDE DENETİM 257

5. KURULUŞ İŞLEMLERİNİN MUHASEBE KAYITLARI 257

6. LİMİTED ŞİRKETLERDE SERMAYE DEĞİŞİKLİKLERİ 262

6.1. Sermaye Artırılması 263

6.2. Sermaye Azaltılması 266

7. LİMİTED ŞİRKETLERDE KAR DAĞITIMI 267

8. LİMİTED ŞİRKETLERDE ZARAR DAĞITIMI 272

9. AVANS KAR DAĞITIMI 274

 

ŞİRKETLERDE BİRLEŞME, BÖLÜNME VE TÜR DEĞİŞTİRME

1. ŞİRKETLERDE BİRLEŞME 291

1.1 Birleşme Kavram ve İlkeleri 292

1.2 Ortaklık Payları Ve Hakları 293

1.3 Ayrılma Akçesi 293

1.4 Birleşme Şekli 293

1.5 Birleşme Kararı 294

1.6 Birleşme Sözleşmesi 295

1.7 Birleşme Raporu 295

1.8 Ortakların İnceleme Hakkı ve Malvarlığında Değişiklikler 296

1.9 Malvarlığındaki Değişikliklerle İlgili Bilgiler 297

1.10 Birleşmenin Ticaret Siciline Tescili 297

1.11 Sermaye Şirketlerinin Kolaylaştırılmış Şekilde Birleşmesi 302

1.12 Alacaklıların Ve Çalışanların Korunması 303

1.13 Birleşmede Ara Bilanço 303

1.14 Birleşme Oranı ve Değiştirme Oranı 304

1.15 Kurumlar Vergisi Kanunu’na Göre Birleşme ve Tür Değiştirme 305

1.16 Birleşme Örnekleri 307

1.17 Halka Açık Şirketlerde Birleşme Örneği 318

2. BÖLÜNME 329

2.1 Bölünmede Sermaye Azaltılması veya Sermaye Artırılması 329

2.2 Ara Bilanço 330

2.3 Bölünme Belgelerini İnceleme Hakkı 330

2.4 Bölünme Sözleşmesinin Ve Bölünme Planının İçeriği 331

2.5 Bölünmenin Dışında Kalan Malvarlığı 332

2.6 Bölünme Raporu 332

2.7 İnceleme Hakkı 333

2.8 Alacaklıların Korunması Ve Teminat Altına Alınması 333

2.9 Sorumluluk 333

2.10 İş ilişkilerinin Yeni Şirkete Geçmesi 334

2.11 Ticaret Siciline Tescil ve Geçerlilik 334

2.12 Halka Açık Şirketlerde Bölünme 335

2.13 Örnek Uygulama 336

3. TÜR (NEVİ) DEĞİŞTİRME 336

3.1 Tür Değiştirme Şartı 337

3.2 Şirket payının ve haklarının korunması 338

3.3 Kuruluş ve Ara Bilanço 338

3.4 Tür Değiştirme Planı 338

3.5 Tür Değiştirme Raporu 339

3.6 İnceleme Hakkı 339

3.7 Tür Değiştirme Kararı ve Tescil 339

3.8 Ticari İşletme İle İlgili Birleşme ve Tür Değiştirme 340

3.9 Birleşme Oranı 340

4. KOLLEKTİF VE KOMANDİT ŞİRKET TÜRLERİNİN ANONİM VE LİMİTED ŞİRKET TÜRLERİNE DÖNÜŞTÜRÜLMESİ İÇİN GEREKLİ OLAN İŞLEMLER 345

5. LİMİTED ŞİRKETİN ANONİM ŞİRKET TÜRÜNE DÖNÜŞTÜRÜLMESİ İÇİN GEREKLİ OLAN İŞLEMLER 349

6. ANONİM ŞİRKET TÜRÜNÜN LİMİTED ŞİRKET TÜRÜNE DÖNÜŞTÜRÜLMESİ İÇİN GEREKLİ OLAN İŞLEMLER 352

 

ŞİRKETLER TOPLULUĞU

1. HOLDİNGLER 357

2. ŞİRKETLER TOPLULUĞU 360

 

TÜRK ŞİRKETLERDE TASFİYE

1. ŞİRKETLERDE TASFİYE 365

2. ŞAHIS ŞİRKETLERİNDE TASFİYE 366

2.1. Şahıs Şirketlerinde Dağılma ve Dağıtılma Nedenleri 366

2.2. Şahıs Şirketlerinde Tasfiye İşlemleri 367

2.2.1. Tasfiye 367

2.3. Şahıs Şirketlerinde Tasfiye İşlemlerinin Muhasebe Kayıtları 371

3. SERMAYE ŞİRKETLERİNDE TASFİYE 381

3.1. Sermaye Şirketlerinde Dağılma ve Dağıtılma Nedenleri 381

3.1.1 Limited Şirketlerde Sona Erme ve Ayrılma 382

3.1.1.1. Ortaklıktan çıkma ve çıkarılma 382

3.1.2. Anonim Şirketlerde Sona Erme ve Tasfiye 384

3.2. Sermaye Şirketlerinde Tasfiye İşlemleri 388

3.2.1. Sermaye Şirketlerinde Tasfiye İşlemlerinin Muhasebe Kayıtları 390

3.2.2. Limited Şirketlerde Tasfiye 390

3.2.3. Anonim Şirketlerde Tasfiye 404

 

KOOPERATİFLER

1. KOOPERATİF VE ÖZELLİKLERİ 417

2. KOOPERATİFLERİN SINIFLANDIRILMASI 418

3. KOOPERATİFLERİN KURULUŞU 419

4. KOOPERATİFLERİN ORGANLARI 421

5. KOOPERATİFLERİN DIŞ DENETİMİ 424

6. KOOPERATİFLERİN MUHASEBE KAYITLARI 426

6.1. Kuruluş İşlemlerinin Muhasebe Kayıtları 427

6.2. Ortakların Giriş ve Çıkışlarının Kaydı 430

6.2.1. Kooperatife Yeni Ortak Alınması 430

6.2.2. Kooperatiften Ortağın Çıkması 431

6.3. Gelir-Gider Farklarının Dağıtımına İlişkin Muhasebe Kayıtları 431

7. KOOPERATİFLERİN TASFİYE İŞLEMLERİ VE MUHASEBE KAYITLARI 440

7.1. Kooperatiflerin Tasfiye Nedenleri 440

7.2. Kooperatiflerde Tasfiye İşlemleri 440

7.3. Kooperatiflerde Tasfiye İle İlgili Muhasebe Kayıtları 441

 

SERMAYE ŞİRKETLERİNDE FAALİYET RAPORLARI

1. YILLIK FAALİYET RAPORU 453

2. BAĞLI VE HAKİM ŞİRKETLERİN RAPORLARI HAZIRLAMA ZORUNLULUĞU 456

3. BAĞLILIK RAPORLARI ÖRNEKLERİ 462

 

SERMAYE ŞİRKETLERİNİN DENETİMİ

1. BAĞIMSIZ DENETİM 471

2. TİCARET ŞİRKETLERİNİN TİCARET BAKANLIĞINCA DENETLENMESİ 475

 

EK 1 – ŞİRKET ANA SÖZLEŞME ÖRNEKLERİ

ÖRNEK 1: HAVACILIK SEKTÖRÜ 481

ÖRNEK 2: OTOMOTİV SEKTÖRÜ 488

ÖRNEK 3: GÜVENLİK SİSTEMLERİ VE MEDİKAL SEKTÖRÜ 493

ÖRNEK 4: İÇ VE DIŞ TİCARET SEKTÖRÜ 501

ÖRNEK 5: GAYRİMENKUL SEKTÖRÜ 505

ÖRNEK 6: ULUSLARARASI FİNANS SEKTÖRÜ 512

ÖRNEK 7: FİLM, MÜZİK, REKLAM VE PRODÜKSİYON SEKTÖRÜ 516

ÖRNEK 8: GIDA VE TURİZM SEKTÖRÜ 521

ÖRNEK 9: ENERJİ SEKTÖRÜ 526

ÖRNEK 10: YAYINCILIK SEKTÖRÜ 531

ÖRNEK 11: ELEKTRONİK SEKTÖRÜ 536

ÖRNEK 12: ULAŞTIRMA SEKTÖRÜ 541

ÖRNEK 13: MADENCİLİK SEKTÖRÜ 547

ÖRNEK 14: HAYVANCILIK ve TARIM SEKTÖRÜ 554

ÖRNEK 15: İTHALAT İHRACAT SEKTÖRÜ 561

ÖRNEK 16: İNŞAAT SEKTÖRÜ 564

ÖRNEK 17: KİMYA, BOYA, MAKİNA ve TAŞIMACILIK SEKTÖRLERİ 573

ÖRNEK 18: YATÇILIK SEKTÖRÜ 579

ÖRNEK 19: EĞİTİM SEKTÖRÜ 585

ÖRNEK 20: MERMERCİLİK SEKTÖRÜ 589

ÖRNEK 21: KERESTE ORMAN ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜ 596

ÖRNEK 22: DENİZCİLİK SEKTÖRÜ 603

ÖRNEK 23: TELEKOMİNİKASYON VE TEKNOLOJİ SEKTÖRÜ 613

ÖRNEK 24: DERİ KONFEKSİYON SEKTÖRÜ 618

ÖRNEK 25: DEMİR ÇELİK HIRDAVAT SEKTÖRLERİ 624

ÖRNEK 26: TEKNOLOJİ SEKTÖRÜ 630

ÖRNEK 27: TURİZM OTELCİLİK SEKTÖRÜ 634

ÖRNEK 28: AMBALAJ SEKTÖRÜ 641

ÖRNEK 29: BİLİŞİM YAZILIM REKLAM SEKTÖRLERİ 645

ÖRNEK 30: YOL, ASFALT VE TAŞIMACILIK SEKTÖRLERİ 652

ÖRNEK 31: DEĞERLİ TAŞLAR, MADENLER SEKTÖRÜ 658

ÖRNEK 32: ENDÜSTRİ ÜRÜNLERİ SANAYİ 663

 

EK 2 – KOOPERATİF

 

EK 3 – İÇ YÖNERGE ÖRNEĞİ

 

EK 4 – GENEL KURUL EVRAK VE FORMLARI

 

EK 5 – HESAP PLANI

 

KAYNAKLAR 737