TMS-11 İnşaat Sözleşmeleri Standardına Göre İnşaat Muhasebesi ve Vergi Uygulamaları

Doç. Dr. Özgür Çatıkkaş, Cafer Şuekinci tarafından yazılan,TMS-11 İnşaat Sözleşmeleri Standardına Göre İnşaat Muhasebesi ve Vergi Uygulamaları Kitabı, bugüne kadar yazılmış çalışmalardan farklı olarak inşaat firmalarının faaliyet süreci hakkında güncel bilgiler verilmiştir.TMS-11 İnşaat Sözleşmeleri Standardına Göre İnşaat Muhasebesi ve Vergi Uygulamaları Kitabının, birinci bölümünde genel olarak inşaat faaliyetinin kavramsal çerçevesi çizilerek inşaat türlerinden ve inşaat faaliyetinin iş süreci örnek belgelerle açıklanmıştır. İkinci bölümümüzde inşaat muhasebesi ve vergi uygulamalarına yer verilerek inşaat muhasebesinin kendine özgü özellikli durumları tüm inşaat çeşitleri için ayrı ayrı örnekler yardımıyla TMS-11 İnşaat Sözleşmeleri Standardına Göre İnşaat Muhasebesi ve Vergi Uygulamaları Kitabında açıklanmaya çalışılmıştır.

Hazırlanan bu kitapta, inşaat faaliyetinin türleri ve birbirleri arasındaki farklılıklar hem vergi hem de muhasebe uygulamaları açısından açıklanmaya çalışılmıştır. Ayrıca TMS-11 İnşaat Sözleşmeleri Standardı örnekler yardımıyla vergi mevzuatına göre uygulanması ile karşılaştırmalı olarak açıklanmıştır.Bugüne kadar yazılmış çalışmalardan farklı olarak inşaat firmalarının faaliyet süreci hakkında güncel bilgiler verilmiş ve inşaat faaliyeti sürecinde önemli olan belgelerin güncel hali çalışmaya konulmuştur.

Bir inşaat firmasının sözleşme imzalanmasından yapı kullanım izin belgesi alacağı son aşamaya kadar inşaatın tüm aşamaları güncel belgelerle açıklanmıştır. İnşaat faaliyet sürecine ve sektörel bilgiye hakim olunmasının muhasebe ve vergi uygulamalarının daha iyi anlaşılmasını sağlayacağı düşüncesinden hareketle bir sistematik oluşturulmuştur. Böylece teorik bilgilerin yanında uygulamaya dönük pratik bilgilerle kitabın okuyucuya daha faydalı olması amaçlanmıştır.

- İnşaat Kavramı, Türleri ve Faaliyet Süreci

- İnşaat Muhasebesi ve Vergi Uygulamaları

- TMS-11 İnşaat Sözleşmeleri Standardı

ÖNSÖZ

İnşaat sektörü; sektörel büyüklüğü ve iş hacmi itibariyle ekonominin en önemli sektörlerinden biridir. Aynı zamanda inşaat faaliyet, kendi içerisinde hem muhasebe hem de vergi uygulamaları açısından kendine özgü birçok özellikli durum barındırmaktadır. Kitabımızda tüm bu özellikli durumlar muhasebe ve vergi uygulamaları açısından ayrı ayrı değerlendirilmiştir. Hem Gelir idaresinin hem de yargının konuya ilişkin görüşlerindeki benzerlik ve farklılıklar ayrı ayrı açıklanmıştır.

Bugüne kadar yazılmış çalışmalardan farklı olarak kitabımızda inşaat firmalarının faaliyet süreci hakkında güncel bilgiler verilmiş ve inşaat faaliyeti sürecinde önemli olan belgelerin güncel hali kitabımıza konulmuştur. Bir inşaat firmasının sözleşme imzalanmasından yapı kullanım izin belgesi alacağı son aşamaya kadar inşaatın tüm aşamaları güncel belgelerle açıklanmıştır. İnşaat faaliyet sürecine ve sektörel bilgiye hakim olunmasının muhasebe ve vergi uygulamalarının daha iyi anlaşılmasını sağlayacağı düşüncesindeyiz. Böylece teorik bilgilerin yanında uygulamaya dönük pratik bilgilerle kitabın okuyucuya daha faydalı olması amaçlanmıştır.

Kitabımızın birinci bölümünde genel olarak inşaat faaliyetinin kavramsal çerçevesi çizilerek inşaat türlerinden ve inşaat faaliyetinin iş süreci örnek belgelerle açıklanmıştır. Birinci bölümün uygulamacılar için; yapmış oldukları inşaat faaliyetlerinin hangi inşaat faaliyeti grubuna dahil olduğunu doğru saptamaları açısından çok önemli olduğu düşüncesindeyiz. Örneğin; Uygulamada yıllara yaygın inşaat faaliyeti yürütmekte olan bir inşaat firmasının yapmış olduğu inşaat faaliyetini özel inşaat faaliyeti olarak vergilendirmesi ve muhasebeleştirmesi gibi örneklere sıkça rastlamaktayız. Bunun neticesinde de cezalı tarhiyatlara muhatap olunması kaçınılmaz olacaktır.

İkinci bölümümüzde inşaat muhasebesi ve vergi uygulamalarına yer verilerek inşaat muhasebesinin kendine özgü özellikli durumları tüm inşaat çeşitleri için ayrı ayrı örnekler yardımıyla açıklanmaya çalışılmıştır. Üçüncü bölümde 6102 sayılı Türk ticaret kanununun yürürlüğe girmesiyle ülkemizde denetime tabi sermaye şirketleri için uygulama zorunluluğu getirilen uluslararası finansal raporlama standartlarından 11’nolu inşaat Sözleşmeleri standardı ayrıca bir bölüm halinde açıklanmıştır. TMS-11 İnşaat Sözleşmeleri standardı örnekler yardımıyla vergi mevzuatına göre uygulanması ile karşılaştırmalı olarak açıklanmıştır. Böylece standart daha anlaşılır ve uygulamaya dönük olarak kitabımızda açıklanmıştır. Dördüncü bölümde ise inşaat faaliyeti için önemli bir konu olan SGK asgari işçilik uygulamaları ve ilişiksizlik belgesi alınma süreci açıklanmıştır.

Doç. Dr. Özgür Çatıkkaş
Cafer Şuekinci

İÇİNDEKİLER

KISALTMALARVIII

GİRİŞ1

1.İNŞAAT KAVRAMI, TÜRLERİ VE FAALİYET SÜRECİ3

1.1.İnşaat Tanımı3

1.1.1.İnşaat Çeşitleri3

1.1.1.1.Özel (yap-sat) İnşaat4

1.1.1.2.İnşaat Taahhüt İşleri4

1.1.1.3.Kat Karşılığı İnşaat Faaliyeti Tanımı5

1.1.2.Kat Karşılığı İnşaat ve Yıllara Yaygın İnşaat Arasındaki Farklılıklar6

1.2.Kat Karşılığı İnşaat Faaliyeti Süreci ve İş Akışı7

1.2.1.Sözleşme İmzalanması8

1.2.2.Yapı Ruhsatı Alınması 8

1.2.3.Müteahhit Yetki Belgesi Alınması10

1.2.4.Müteahhide Arsa Payı Devri, Temlik Tapusu ve

Kat İrtifakının Kurulması12

1.2.5.Yapı Kullanım İzin Belgesinin (İskan) Alınması …. 14

2.İNŞAAT MUHASEBESİ VE VERGİ UYGULAMALARI 17

2.1.Kat Karşılığı İnşaat İşlerinin Vergisel Yönleriyle

İncelenmesi ve Muhasebe Uygulamaları17

2.1.1.Müteahhit’in Vergisel Yükümlülükleri ve Özellikli Durumlar 17

2.1.2.Kat Karşılığı İnşaat İşlerinde KDV17

2.1.2.1.Kendi Arsası Üzerine Bir Defaya Mahsus Bina İnşaatı Yapanların Vergi Kanunları Karşısındaki Durumu18

2.1.22. Müteahhit Tarafından Arsa Sahibine

Konut Veya İşyeri Teslimi 20

2.1.2.3.Arsa Sahibi Adına Kesilen Yapı Denetim Faturaları Ve Harçlar20

2.1.2.4.Tapuda Arsa Sahibi Adına Ait Olmakla Birlikte Gerçekte Müteahhide Ait Olan Dairelerin Satışında Vergi Açısından Yükümlülüğün Tespiti24

2.1.3.Arsa Sahibinin Vergisel Yükümlülükleri25

2.1.3.1.Arsa Sahibinin Müteahhide Arsa Devri

ve KDV Açısından Durumu 25

2.1.3.2.Kat Karşılığı Alınan Yeni Bağımsız Bölümlerin İktisap Tarihi27

2.1.3.3.Arsa Payı Devrinde Vergiyi Doğuran Olayın Gerçekleşme Zamanı28

2.1.3.4.Arsa Sahibinin Yeni Elde Ettiği Bağımsız Bölümlerin Satışından Elde Ettiği Kazancın Vergilendirilmesi29

2.1.4.Müteahhit’in İnşaatı Devam Eden Dairelerin (Topraktan Satış) Satışlarının Vergisel Yönleri33

2.1.5.Kat Karşılığı İnşaat İşleriyle İlgili Özelge Özetleri.. 33

2.1.6.Kat Karşılığı İnşaat İşleriyle İlgili Yargı Kararları … 43

2.1.7.Kat Karşılığı İnşaat Faaliyetinde Muhasebe Kayıt Sistemi 49

2.1.8.Arsa Sahibine Konut Teslimi ve Maliyet Tespiti54

2.1.9.Hasılat Paylaşımı Esasına Göre Kat Karşılığı İnşaat Faaliyeti63

2.1.10.Kat Karşılığı İnşaat Faaliyeti Örnek Muhasebe Uygulamaları 68

2.1.11.İşletmenin Aktifine Kayıtlı Arsa Üzerinde Yatırım Amacıyla İnşaat Yapması77

2.1.12.İşletmenin Aktifine Kayıtlı Arsa Üzerinde Satmak Amacıyla İnşaat Firmasına Bina İnşaatı Yaptırması78

2.1.13.Adi Ortaklık, İş Ortaklığı, Konsorsiyum Şeklinde Yapılan İnşaat Faaliyetleri82

2.1.13.1.Adi Ortaklık82

2.1.13.2.Adi Ortaklık ve Geçici Vergi84

2.1.13.3.İş Ortaklığı84

2.1.13.4.İş Ortaklığından Elde Edilen Kar Payının Beyanı87

2.1.13.5.Konsorsiyum89

2.1.14.Kiralık Arsa Üzerinde Yapılan Yap İşlet Devret Modeli Şeklindeki İnşaat Faaliyetleri99

2.1.15.Yıllara Yaygın İnşaat Faaliyeti102

2.1.15.1.Yıllara Yaygın İnşaat Faaliyetinde Vergilendirme 103

2.1.15.2.Tamamlanmış Sözleşme Yöntemi104

2.1.15.3.Yıllara Yaygın İnşaat Faaliyetinde

Geçici Vergi106

2.1.15.4.Vergi Kesintisi (Stopaj) Muhasebe Kayıtları106

2.1.15.5.Katma Değer Vergisi107

2.1.15.6.KDV Tevkifatı ve Muhasebe Kayıtları … 108

2.1.15.7.Müşterek Giderlerin Dağıtımı111

2.1.15.8.Amortismanların Dağıtımı113

2.1.15.9.Teslimden Sonra Ortaya Çıkan Gelir

ve Giderler114

2.1.16.Tamamlanmış Sözleşme Yöntemi ve Örnek Muhasebe Uygulama115

2.1.17.Kat Karşılığı İnşaat ve Yıllara Yaygın İnşaat Arasındaki Farklar117

2.1.18.Başladığı Yılda Bitirilen Taahhüt İşleri 119

2.1.19.Müteahhidin Hem Yıllara Yaygın Hem de Kat Karşılığı İnşaat Faaliyeti Yapması 119

2.1.20.Yapı Kooperatifleri119

2.1.20.1.Muafiyet Şartları 120

2.1.20.2.Yapı Kooperatiflerinin Muafiyetinde

Özel Şartlar122

2.1.20.3.Kooperatifin Kat Karşılığı İnşaat Sözleşmesi Yapması125

2.1.20.4.Konut Yapı Kooperatifleri İnşaat

Yapım Usulleri126

2.1.20.4.1.Emanet Usulü 126

2.1.20.4.2.İhale Usulü 127

2.2.İnşaat işlerinde SGK Asgari İşçilik Tespiti ve İlişiksizlik Belgesi Alınması127

2.2.1.Kat Karşılığı İnşaat İşlerinde İşin Başlama ve

Bitiş Tarihinin Tespiti128

2.2.2.İlişiksizlik Belgesi Verilme Süreleri131

2.2.3.Örnek Asgari İşçilik Uygulaması132

3.TMS-11 İNŞAAT SÖZLEŞMELERİ STANDARDI136

3.1.Standardın Amacı136

3.2.Sözleşme Geliri138

3.3.Tahminlerdeki Değişiklikler138

3.3.1.Ek Ödeme Talepleri139

3.3.2.Teşvik Ödemeleri139

3.4.Sözleşme Sonucunun Güvenilir Biçimde Tahmin Edilememesi140

3.5.Tamamlanma Yüzdesi Yöntemi

3.6.Tamamlanma Yüzdesi Yöntemi (TMS-11) ve Tamamlanmış Sözleşme Yöntemlerine (Mevcut Uygulama) Göre Hazırlanmış Örnek Uygulama141

3.7.Gayrimenkul İnşaat Anlaşmalarının TMS-18 Hasılat … Standardı veya TMS-11 İnşaat Sözleşmelerinden Hangisinin Kapsamına Girdiğinin Belirlenmesi149

3.7.1.TMS-18 Hasılat Standardı150

3.7.1.1.Hasılat Oluşabilmesi İçin Gerekli

Koşullar

3.7.1.2.Gayrimenkul İnşaasından Elde Edilen Hasılatın Muhasebeleştirilmesi152

3.7.1.3.Müteahhidin İnşaat Bitmeden Yaptığı

Satışların Hasılat Kaydı

3.7.1.3.Arsa Sahibinin Müteahhide Arsa Devri Arsa Sahibi Açısından Hasılat

3.7.1.4.Yıllara Yaygın İnşaat Faaliyetinde Hasılat

3.7.1.4.1.Vergi Kanunlarına Göre

Yıllara Yaygın İnşaat 158

3.7.1.4.2.TMS-18 Hasılat Standardına

Göre Yıllara Yaygın İnşaat .. 158

KAYNAKLAR