Türkiye'nin Muhasebe Kitapları Satış Sitesi
TMS – TFRS

TMS – TFRS

Dr. Şeref Demir


Baskı Tarihi: Temmuz 2019
Sayfa Sayısı: 736
Fiyatı: 99,90 TL
İndirimli Fiyatı:93,40 TL (Kdv Dahil)
BASKISI TÜKENDİ
KİTAP HAKKINDA
  • Google
  • Tw
  • Fb

Tms – Tfrs kitabı 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu gereğince uygulanma zorunluluğu getirilen Türkiye muhasebe standartları ve türkiye finansal raporlama standartları’nın (tms/tfrs’lerin) vergi usul kanunu derin bir şekilde incelenmiş ve faydalanmanız için ayrıntılı bir şekilde konulardan bahsedilmiştir. Tms/Tfrs kapsamında finansal raporlama arasındaki farkların anlaşılabilmesi ve kavranabilmesi ile buna bağlı olarak muhasebe Kayıtlarının yapılabilmesi ve finansal tabloların çıkarılabilmesi konunun her iki yönüyle iyi anlaşılmasını gerekli kılmaktadır. Tms – Tfrs kitabı yoğun talep üzerine tükenmiş ve güncellenerek yeni baskısı yapılmıştır. Tms – Tfrs kitabın yazarı  Dr. Şeref Demir konuları siz değerli okurlarımız için vuk ve Tms–Tfrs değerleme (ölçümleme) genel esaslar, finansal kiralamalar değerleme ve muhasebe uygulamalar gibi daha birçok başlığı faydalı olacak şekilde kitabında yer vermiştir.

 

Güncellenerek 2. basımı gerçekleşen çalışmada, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu gereğince uygulanma zorunluluğu getirilen Türkiye Muhasebe Standartları ve Türkiye Finansal Raporlama Standartları’nın (TMS/TFRS’lerin) Vergi Usul Kanunu değerleme yaklaşımı ile ele alındığı bu kitapta, konular tam set TMS/TFRS uyarınca sınıflandırma – değerleme – kaydetme – açıklama sistematiği içerisinde ve gerektiğinde Küçük ve Orta Ölçekli işletmeler için Türkiye Finansal Raporlama Standartları uygulamalarına yer verilerek işlenmiş, muhasebe kayıtlarında TMS/TFRS uyumlu hesap adlarının kullanılmasına özen gösterilmiştir.

l
Konu Başlıkları
VUK ve TMS–TFRS Değerleme (Ölçümleme) Genel Esaslar
VUK ve TMS–TFRS Değerleme Ölçüleri
Maddi Duran Varlıklar ve Maddi Olmayan Duran Varlıklar Değerleme ve Muhasebe Uygulamaları
Stokların Değerlemesi ve Muhasebe Uygulamaları
Menkul Kıymetlerin Değerlemesi ve Muhasebe Uygulamaları
Alacaklar ve Borçların Değerlemesi ve Muhasebe Uygulamaları
Kasa Mevcutlarının Değerlemesi ve Muhasebe Uygulamaları
Finansal Kiralamalar Değerleme ve Muhasebe Uygulamaları

l

ÖNSÖZ

İkinci Baskıya Önsöz
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 88′inci maddesinin (1)’inci fıkrası
gereğince mezkur Kanunun 64 ilâ 88′inci madde hükümlerine tabi gerçek ve
tüzel kisiler münferit ve konsolide finansal tablolarını düzenlerken, Kamu
Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu tarafından yayımlanan,
Türkiye Muhasebe Standartlarına, kavramsal çerçevede yer alan muhasebe
ilkelerine ve bunların ayrılmaz parçası olan yorumlara uymak ve bunları
uygulamak zorundadır. Türkiye Muhasebe Standartlarında hüküm bulunmayan
hâllerde ise, ilgili oldukları alan dikkate alınarak, dördüncü fıkrada
belirtilen ayrıntıya ilişkin düzenleme, ilgili düzenlemede de hüküm bulunmadığı
takdirde milletlerarası uygulamada genel kabul gören muhasebe ilkeleri
uygulanır.
Öte yandan Yine Türk Ticaret Kanunu’nun 64′üncü maddesinin (5)’inci fıkrasına
göre Türk Ticaret Kanunu’na tabi gerçek ve tüzel kisiler, Vergi Usul Kanununun
defter tutma ve kayıt zamanıyla ilgili hükümleri ile aynı Kanunun
175′inci ve mükerrer 257′nci maddelerinde yer alan yetkiye istinaden yapılan
düzenlemelere uymak zorundadır. Bu Kanunun defter tutma, envanter, mali
tabloların düzenlenmesi, aktiflestirme, karsılıklar, hesaplar, değerleme, saklama
ve ibraz hükümleri 213 sayılı Kanun ile diğer vergi kanunlarının aynı hususları
düzenleyen hükümlerinin uygulanmasına, vergi kanunlarına uygun olarak vergi
matrahının tespit edilmesine ve buna yönelik mali tabloların hazırlanmasına
engel teskil etmez.
Türk Ticaret Kanunu’nda yapılan bu değisikliklerle Türkiye Muhasebe ve
Finansal Raporlama Standartları (TMS/TFRS)’na Vergi Usul Kanunu Değerleme
Yaklasımı’nın önemi bir kat daha artmıs ve birinci baskısı tükenen bu çalısma
bazı güncellemelerle birlikte ikinci baskısını yapmıstır. Değerleme konusu
muhasebe literatürünün tartışmasız en akademik tarafını olusturmaktadır ve
buna uygun olarak bu çalışmanın oluşmasında kaynakça bölümünden de anlasılacağı
üzere çok sayıda yerli ve yabancı kaynaktan yararlanılmıştır. Yasal mevzuat
kapsamında muhasebe ile TMS/TFRS kapsamında finansal raporlama arasındaki
farkların anlaşılabilmesi ve kavranabilmesi ile buna bağlı olarak muhasebe
kayıtlarının yapılabilmesi ve finansal tabloların çıkarılabilmesi konunun
her iki yönüyle iyi anlaşılmasını gerekli kılmaktadır. Bu çalışmada TMS/TFRS
ve Vergi Usul Kanunu “Değerleme” hükümleri uygulamalı olarak gerektiğinde
farklı görüş ve yargı kararları ile birlikte ele alınmıştır.
Dr. Şeref DEMİR
Birinci Baskıya Önsöz
Bilindiği üzere 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 64 ve 88′inci madde
hükümlerine tâbi gerçek ve tüzel kisiler gerek ticari defterlerini tutarken, gerek
münferit ve konsolide finansal tablolarını düzenlerken, Türkiye Muhasebe
Standartlarına/Türkiye Finansal Raporlama Standartlarına ve kavramsal çerçevede
yer alan muhasebe ilkelerine ve bunların ayrılmaz parçası olan yorumlara
aynen uymak ve bunları uygulamak zorundadırlar.
Bu kapsamda her tacir, ticari defterleri tutmak ve defterlerinde, ticari islemleriyle
malvarlığı durumunu, Türkiye Muhasebe Standartlarına ve Türk Ticaret
Kanunu’nun 88′inci madde hükümlerine göre açıkça görülebilir bir sekilde ortaya
koymak zorundadır. Defterler, üçüncü kisi uzmanlara, makul bir süre içinde
yapacakları incelemede isletmenin faaliyetleri ve finansal durumu hakkında
fikir verebilecek sekilde tutulur. Đsletme faaliyetlerinin olusumu ve gelismesi
defterlerden izlenebilmelidir.
Bu düzenlemeler, uygulamada birliği sağlamak ve finansal tablolara uluslararası
pazarlarda geçerlilik kazandırmak amacıyla, Uluslararası Finansal Raporlama
Standartlarına tam uyumlu olacak sekilde hazırlanmıs ve günümüze kadar
Türkiye Muhasebe Standartları ve Türkiye Finansal Raporlama Standartları
olarak yayımlanmıstır ve yayımlanmaya devam etmektedir.
Ayrıca Türk Ticaret Kanunu’nun 88′inci maddesinde yer alan değisik ölçütteki
isletmeler ve sektörler için, Uluslararası Finansal Raporlama Standartları
tarafından farklı düzenlemelere izin verildiği hallerde özel ve istisnai standartlar
konulabilir hükmü gereğince Küçük ve Orta Ölçekli Đsletmeler için Finansal
Raporlama Standartları yayımlanmıstır.
Yine Türk Ticaret Kanunu’nun 88′inci maddesi uyarınca kanunlarla, belirli
alanları düzenlemek ve denetlemek üzere kurulmus bulunan kurum ve kurullar,
kendi alanları için geçerli olacak standartlar ile ilgili olarak ayrıntıya iliskin,
sınırlı düzenlemeleri yapabileceklerdir.
Bilindiği üzere Türkiye’de günümüze kadar muhasebe ve finansal raporlama
genellikle Maliye Bakanlığı tarafından yayımlanan Muhasebe Sistemi Uygulama
Genel Tebliğleri ve Vergi Usul Kanunu Değerleme hükümleri çerçevesinde
yürütülmüstür. Ancak 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu ile Türk hukukunda
ticari ve mali bilanço birbirinden tamamen ayrılmıs, mali bilanço diye tanımlanan
ve matrah bildirimine esas teskil eden mali tabloların olusturulması gereği
ortadan kalkmıstır.
10 Türkiye Muhasebe/Finansal Raporlama Standartları (VUK Değerleme Yaklasımı)
Bu itibarla Vergi Usul Kanunu’nda yer alan değerleme hükümleri vergi
matrahlarının hesaplanmasıyla sınırlı olarak kullanılmak durumundadır. Muhasebe
kayıtları Uluslararası Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartlarının bir
çevirisi niteliğinde olan Türkiye Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartlarına
uyumlu olarak tutulacak ve mali tablolar yine TMS/TFRS uyumlu olarak
düzenlenecektir.
Türk Ticaret Kanunu’nun 64′üncü maddesinin gerekçesinde açıklandığı
üzere, muhasebe Vergi Usul Kanunu’na ve vergi mevzuatı göre tutulmaz. Defterlerin
Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarını yansıtır sekilde hazırlanan
Türkiye Muhasebe Standartlarına, bu standartlarda hüküm bulunmayan
hallerde Milletlerarası uygulamada genel kabul gören muhasebe ilkelerine göre
tutulması sarttır.
Bu kitapta Türkiye Muhasebe Standartları ve Türkiye Finansal Raporlama
Standartları (TMS/TFRS) Vergi Usul Kanunu Değerleme yaklasımı ile ele
alınmıstır. Vergi Usul Kanunu Değerleme hükümleri bilanço kalemlerinin bütününü
aktif ve pasifiyle değerlemeye tabi tutan ve sistematiğe dayanan bir yaklasımdır.
Bu çerçevede öncelikle VUK ve TMS/TFRS değerleme (ölçümleme)
genel esasları ve değerleme ölçüleri ele alınmıs ve açıklanmıstır. Kitabın izleyen
bölümlerde sırasıyla maddi duran varlıklar, maddi olmayan duran varlıklar,
stoklar, menkul kıymetler, istirakler, alacaklar ve borçlar, kasa ve finansal kiralamaların
değerlemesi ve muhasebe islemleri örnek uygulamalar ve muhasebe
kayıtları ile anlatılmıstır.
Amortisman uygulamaları konu bütünlüğünü sağlamak bakımından
maddi ve maddi olmayan duran varlıklar bölümünde anlatılmıstır. Banka
hesapları mevduat ve kredi tarafıyla sırasıyla alacaklar ve borçlar bölümünde
ele alınmıstır. Borçlanma maliyetleri maddi duran varlıklar ve stoklar
gibi ilgili varlıkların değerlemesinde uygulamalarla açıklanmıs ve örneklendirilmistir.
Menkul kıymetler bölümünde hisse senetleri, tahvil, senet ve
bonoların yanı sıra TMS/TFRS kapsamında türev ürünlerin değerlemesi ve
muhasebesi ele alınmıstır. Yine menkul kıymetler bölümünde istirakler
standardı gereğince yapılması gereken değerleme islemlerine ve muhasebe
kayıtlarına yer verilmistir.
Kitapta açıklanan konular Vergi Usul Kanunu ve tam set TMS/TFRS kapsamında
ele alınmıs ve gerektiğinde Küçük ve Orta Ölçekli Đsletmeler için Türkiye
Finansal Raporlama Standartları uygulamalarına yer verilmistir. Konsolide
finansal tablolar, enflasyon muhasebesi, sirket birlesmeleri, insaat sözlesmeleri,
hisse basına kazanç gibi konular VUK değerleme yaklasımının kapsamında
olmadığından TMS/TFRS bakımından da ele alınmamıstır.
Önsöz 11
TMS/TFRS uygulamasında özellikle vurgulanması gereken bir konu sudur:
gerek tam set TMS/TFRS gerekse Kobiler için TFRS bakımından muhasebe ve
finansal raporlama 4 esas üzerine insa edilmistir Bunlar sırasıyla “Sınıflandırma”,
“Değerleme”, “Kaydetme” ve “Açıklamalar” seklindedir. Muhasebe ve
finansal raporlamanın en teknik ve zor tarafını değerleme olusturmaktadır. Değerlemenin
ön çalısmasını “sınıflandırma” ve sonraki çalısmasını kayıt altına
alma “kaydetme” islemleri olusturmaktadır.
Đktisadi isletmeler, Vergi Usul Kanunu değerleme hükümleri bakımından
vergi matrahlarının takdir ve tespiti nedeniyle vergi denetimine; TMS/TFRS
hükümleri bakımından TTK ve SPK denetimine tabidirler. Bu itibarla birinin
diğerine tercih edilmesi veya birinin diğerine nazaran daha fazla önemsenmesi
mevzu bahis değildir. Her iki mevzuat bakımından iki ayrı denetim söz konusu
olduğundan bu kitapta her iki uygulama esit önem ve öncelikte ele alınmıstır.
Dr. Şeref DEMİR

i

İÇİNDEKİLER

 

İkinci Baskıya Önsöz …………………………………………………………………………………….. 7
Birinci Baskıya Önsöz …………………………………………………………………………………… 9
Kısaltmalar ………………………………………………………………………………………………… 29
Birinci Bölüm
VUK VE TMS/TFRS DEĞERLEME (ÖLÇÜMLEME)
GENEL ESASLAR
1.1. GĐRĐS ………………………………………………………………………………………………….. 31
1.2. VUK, TMS/TFRS DEĞERLEME VE ÖLÇÜMLEME KAVRAMLARI …………………… 33
1.3. DEĞERLEMENĐN TANIMI VE UNSURLARI ……………………………………………….. 34
1.3.1. Vergi Matrahı …………………………………………………………………………………………. 35
1.3.2. Đktisadi Kıymetler ……………………………………………………………………………………. 36
1.3.3. Takdir ve Tespit ……………………………………………………………………………………… 36
1.4. VERGĐ USUL KANUNU’NDA DEĞERLEME GÜNÜ ………………………………………. 38
1.5. DEĞERLEMEDE ESAS ……………………………………………………………………………. 39
1.6. TMS/TFRS’DE KAVRAMSAL ÇERÇEVE …………………………………………………….. 40
Đkinci Bölüm
VUK VE TMS/TFRS DEĞERLEME ÖLÇÜLERĐ
2.1. VERGĐ USUL KANUNU DEĞERLEME ÖLÇÜLERĐ…………………………………………. 43
2.1.1. Maliyet Bedeli ………………………………………………………………………………………… 43
2.1.1.1. Değer Artırıcı Harcamalar …………………………………………………………………… 45
2.1.1.2. Müteferri (Bağlantılı) Giderler ……………………………………………………………… 45
2.1.1.3. Maliyet ve Alıs Bedeli Arasındaki Farklar ………………………………………………. 46
2.1.2. Borsa Rayici ………………………………………………………………………………………….. 47
2.1.2.1. Fiyatlarda Bariz Kararsızlıklar Görülen Hallerde Değerleme ……………………….. 48
2.1.2.2. Borsa Rayici Đle Değerlemeye Tabi Đktisadi Kıymetler ……………………………… 48
2.1.3. Tasarruf Değeri ………………………………………………………………………………………. 51
2.1.3.1. Tasarruf Değeri Sübjektif Bir Değerleme Ölçüsü Değildir …………………………. 51
2.1.3.2. Tasarruf Değeri ile Değerleme Yapılan Haller …………………………………………. 52
14 Türkiye Muhasebe/Finansal Raporlama Standartları (VUK Değerleme Yaklasımı)
2.1.4. Mukayyet Değer …………………………………………………………………………………….. 52
2.1.5. Đtibari Değer …………………………………………………………………………………………… 53
2.1.6. Rayiç Bedel ……………………………………………………………………………………………. 54
2.1.7. Vergi Değeri …………………………………………………………………………………………… 55
2.1.8. Emsal Bedeli ve Emsal Ücreti ……………………………………………………………………. 56
2.2. TMS/TFRS DEĞERLEME ÖLÇÜLERĐ …………………………………………………………. 57
2.2.1. Tarihi Maliyet (Maliyet Bedeli) ………………………………………………………………….. 59
2.2.2. Cari Maliyet …………………………………………………………………………………………… 60
2.2.3. Gerçeklesebilir Değer ………………………………………………………………………………. 61
2.2.4. Bugünkü Değer (Kullanım Değeri) ………………………………………………………………. 61
2.2.5. Gerçeğe Uygun Değer ……………………………………………………………………………… 63
2.3. VUK DEĞERLEME ÖLÇÜLERĐNĐN TFRS DEĞERLEME ÖLÇÜLERĐ
BAKIMINDAN DEĞERLENDĐRĐLMESĐ ………………………………………………………. 64
2.3.1. Maliyet Bedeli ………………………………………………………………………………………… 64
2.3.2. Borsa Rayici …………………………………………………………………………………………… 65
2.3.3. Tasarruf Değeri ………………………………………………………………………………………. 66
2.3.4. Mukayyet Değer …………………………………………………………………………………….. 67
2.3.5. Đtibari Değer …………………………………………………………………………………………… 68
2.3.6. Rayiç Bedel ……………………………………………………………………………………………. 68
2.3.7. Emsal Bedeli ………………………………………………………………………………………….. 70
2.3.8. Vergi Değeri …………………………………………………………………………………………… 72
Üçüncü Bölüm
MADDĐ DURAN VARLIKLAR VE
MADDĐ OLMAYAN DURAN VARLIKLAR DEĞERLEME VE
MUHASEBE UYGULAMALARI
3.1. GAYRĐMENKULLER ………………………………………………………………………………. 73
3.1.1. Yasal Düzenleme …………………………………………………………………………………….. 73
3.1.2. Gayrimenkul Kavramı ………………………………………………………………………………. 74
3.1.2.1. Türk Medeni Kanunu’nda Gayrimenkul Kavramı ………………………………………. 74
3.1.2.2. Gelir Vergisi Kanunu’nda Gayrimenkul Kavramı……………………………………….. 75
3.1.3. Bütünleyici Parça (Mütemmim Cüzü) ………………………………………………………… 76
3.1.4. Eklenti (Teferruat) …………………………………………………………………………………… 77
3.1.5. Tesisat ve Makineler ……………………………………………………………………………….. 77
Đçindekiler 15
3.1.6. Gemiler ve Diğer Tasıtlar ………………………………………………………………………….. 78
3.1.7. Gayri Maddi Haklar …………………………………………………………………………………. 79
3.1.8. Gayrimenkullerin Đsletmeye Ayni Sermaye Olarak Dahil Edilmesi ……………………. 80
3.2. GAYRĐMENKULLERDE MALĐYET BEDELĐNE GĐREN GĐDERLER…………………….. 82
3.2.1. Yasal Düzenleme …………………………………………………………………………………….. 82
3.2.2. Satın Alma Halinde Maliyet Bedeli …………………………………………………………….. 82
3.2.2.1. Gümrük Vergileri, Nakliye ve Montaj Giderleri ………………………………………… 83
3.2.2.2. Yeni Bina Đnsasında Arsa Maliyetleri …………………………………………………….. 86
3.2.3. Đhtiyari (Đsteğe) Bağlı Giderler ……………………………………………………………………. 89
3.2.4. Finansman Giderleri ………………………………………………………………………………… 90
3.2.4.1. Döviz Kredisi Kullanılması Halinde Faiz ve Kur Farkları ……………………………… 91
3.2.4.2. Finansman Giderlerine Dair Bazı Yargı Kararları ………………………………………. 92
3.3. ĐNSA VE ĐMAL GĐDERLERĐ ……………………………………………………………………… 93
3.4. GAYRĐMENKULLERDE MALĐYET BEDELĐNĐN ARTMASI …………………………….. 96
3.4.1. Yasal Düzenleme …………………………………………………………………………………….. 96
3.4.2. Giderlerin Maliyet Bedeline Dahil Edilme Kosulları ………………………………………… 96
3.4.2.1. Yapılan Harcamanın Normal Bakım, Tamir ve Temizleme Gideri Olmaması …. 97
3.4.2.2. Yapılan Harcamanın Varlıkları Genisletmek veya Đktisadi Kıymetini
Artırmak Maksadıyla Yapılan Giderlerden Olması …………………………………….. 98
3.4.2.3. Đktisadi Kıymetin Đtfasının Tamamlanmasından Sonra Yapılan ve Faydalı
Ömrü Artıran Giderlerden Olmaması ……………………………………………………. 101
3.4.2.4. Gemiler ve Motorlu Kara Nakil Vasıtalarında Maliyet Bedeline Eklenmesi
Gereken Giderler ………………………………………………………………………………. 103
3.4.2.5. Đktisadi Kıymetin Olağanüstü Değer Kayıpları Nedeniyle Yapılan Giderler …… 104
3.5. DEMĐRBAS ESYALARIN DEĞERLEMESĐ …………………………………………………..105
3.5.1. Yasal Düzenleme …………………………………………………………………………………… 105
3.5.2. Alet, Edevat, Mefrusat ve Demirbas Kavramları …………………………………………. 105
3.5.3. Demirbasların Maliyet Bedeli Kapsamında Sayılan Giderler………………………….. 106
3.5.4. Demirbasların Maliyet Bedeli Dısında Değerlemeye Tabi Tutulacağı Haller …….. 107
3.6. TMS/TFRS’DE MADDĐ DURAN VARLIKLARDA DEĞERLEME ……………………….107
3.6.1. Maliyet Bedelinin Unsurları …………………………………………………………………….. 108
3.6.2. Günlük Bakım Maliyetleri ……………………………………………………………………….. 109
3.6.3. Parçaların Yenilenmesi, Değistirilmesi, Düzenli Kontrollerde Olusan Giderler …… 109
3.6.4. Đlk Đktisaptan Sonraki Değerlemeler ………………………………………………………….. 110
3.6.4.1. Maliyet Modeli ………………………………………………………………………………… 110
3.6.4.2. Yeniden Değerleme Modeli………………………………………………………………… 110
16 Türkiye Muhasebe/Finansal Raporlama Standartları (VUK Değerleme Yaklasımı)
3.6.5. Maddi Duran Varlıklarda Değer Düsüklüğü ………………………………………………… 111
3.6.6. Muhasebe Uygulamaları ………………………………………………………………………… 112
3.6.7. Yatırım Amaçlı Gayrimenkuller ………………………………………………………………… 136
3.6.7.1. Genel Bilgi ………………………………………………………………………………………. 136
3.6.7.2. Değerleme ………………………………………………………………………………………. 138
3.6.7.2.1. Baslangıç Değerlemesi……………………………………………………………… 138
3.6.7.2.2. Dönem Sonu Değerlemesi …………………………………………………………. 138
3.6.7.3. Gerçeğe Uygun Değer Yöntemi ………………………………………………………….. 139
3.6.7.4. Maliyet Yöntemi ………………………………………………………………………………. 139
3.6.7.5. Yatırım Amaçlı Gayrimenkul Sınıfına Transferi veya Bu Sınıftan Transfer ….. 140
3.6.7.6. Elden Çıkarma …………………………………………………………………………………. 140
3.6.7.7. Muhasebe Uygulamaları……………………………………………………………………. 141
3.6.8. Maddi Duran Varlık Grubuyla Đlgili Açıklamalar …………………………………………… 145
3.6.9. Yatırım Amaçlı Gayrimenkullerle Đlgili Açıklamalar ………………………………………. 148
3.7. TMS/TFRS’DE MADDĐ OLMAYAN DURAN VARLIKLARDA DEĞERLEME……….152
3.7.1. Maddi Olmayan Duran Varlığın Maliyeti ……………………………………………………. 152
3.7.2. Maddi Olmayan Duran Varlığın Đlk Đktisabından Sonra Olusan Harcamalar ………. 154
3.7.3. Đsletme Đçi Yaratılan Serefiye …………………………………………………………………… 155
3.7.4. Giderlerin Muhasebelestirilmesi ………………………………………………………………. 155
3.7.5. Đlk Đktisaptan Sonra Ölçme (Değerleme) ……………………………………………………. 156
3.7.6. Maddi Olmayan Duran Varlıklarla Đlgili Açıklamalar ……………………………………… 160
3.7.7. Muhasebe Uygulamaları …………………………………………………………………………. 162
3.8. VUK UYARINCA GAYRĐMENKULLERĐN DEĞERLEMESĐNĐN TMS
BAKIMINDAN DEĞERLENDĐRĐLMESĐ ………………………………………………………167
3.8.1. Kavramsal Farklar………………………………………………………………………………….. 168
3.8.2. Maliyet Bedelinin Unsurlarında Farklar ……………………………………………………… 169
3.8.2.1. Borçlanma Maliyetlerinde Farklar ……………………………………………………….. 169
3.8.2.2. Đhtiyari Gider Farkları ………………………………………………………………………… 170
3.8.3. Arsa ve Bina Değerlerinin Ayrıstırılması Farkı ……………………………………………. 170
3.8.4. Parça Amortisman Farkı …………………………………………………………………………. 170
3.8.5. Yeniden Değerleme Model Farkı ………………………………………………………………. 172
3.9. VUK UYARINCA GAYRĐMADDĐ HAKLARIN DEĞERLEMESĐNĐN TMS
BAKIMINDAN DEĞERLENDĐRĐLMESĐ ………………………………………………………172
3.9.1. Değerleme Ölçüsü Farkı ………………………………………………………………………….. 174
3.9.2. Đlk Đktisaptan Sonra Olusan Harcamalarda Farklar ……………………………………….. 175
Đçindekiler 17
3.9.3. Borçlanma Maliyetleri Farkı …………………………………………………………………….. 176
3.9.4. Yeniden Değerleme Model Farkı ………………………………………………………………. 176
3.10. AMORTĐSMANLAR……………………………………………………………………………..177
3.10.1. Yasal Düzenlemeler ve Genel Açıklamalar ……………………………………………… 177
3.10.2. Amortisman Ayırma Kosulları………………………………………………………………. 179
3.10.2.1. Envantere Dahil Olma Kosulu ……………………………………………………….. 180
3.10.2.2. Đktisadi Kıymetin Faydalı Ömrünün Bir Yıldan Fazla Olması Kosulu ……… 182
3.10.2.3. Đktisadi Kıymetin Yıpranmaya, Asınmaya veya Kıymetten Düsmeye
Maruz Bulunması Kosulu ……………………………………………………………… 182
3.10.2.4. Gayrimenkuller ve Gayrimenkuller Gibi Değerlenen Kıymetlerden
Olma Kosulu ………………………………………………………………………………. 184
3.10.2.5. Đktisadi Kıymetin Maliyet Bedelinin Belli Bir Haddin Üstünde Olma
Kosulu ………………………………………………………………………………………. 184
3.10.3. Amortisman Uygulama Süreleri …………………………………………………………… 185
3.10.4. Amortisman Yöntemleri ……………………………………………………………………… 190
3.10.4.1. Normal (Doğrusal) Amortisman ……………………………………………………. 190
3.10.4.2. Azalan Bakiyeler Üzerinden Amortisman Usulü ……………………………….. 191
3.10.4.3. Kullanıma Göre Amortisman Yöntemi …………………………………………….. 193
3.10.5. Fevkalade Amortisman ………………………………………………………………………. 194
3.10.6. Madenlerde Amortisman ……………………………………………………………………. 197
3.10.7. Özel Maliyet Bedellerinin Đtfası …………………………………………………………….. 198
3.10.7.1. Genel Bilgi …………………………………………………………………………………. 198
3.10.7.2. THP’de Özel Maliyetler ………………………………………………………………… 199
3.10.7.3. Özel Maliyet Bedelinin Olusmasının Kosulları ………………………………….. 200
3.10.7.4. Özel Maliyet Harcamalarının Sözlesmede Kosul Olarak Yer Alması …….. 201
3.10.7.5. Özel Maliyet Bedelinin Đtfa Süresi ………………………………………………….. 202
3.10.7.6. Özel Maliyetlerin Đtfasının Baslayacağı Yıl ………………………………………. 203
3.10.7.7. Kiralayan Açısından Özel Maliyet Bedelinin Tabi Olacağı Đslemler ………. 203
3.10.7.8. Özel Maliyet Tertibatının Kira Süresinin Sonunda Sökülüp
Götürülmesi ……………………………………………………………………………….. 204
3.10.7.9. Kiracı Tarafında Mevcut Bir Tesisatın Tamamen Yenilenmesi
Nedeniyle Yapılan Giderler ……………………………………………………………. 205
3.10.7.10. Đliskili Taraflar Arasında Kiralamalarda Özel Maliyetler ……………………. 205
3.10.7.11. Yap Đslet Devret Modeli ve Tevkifat Uygulaması ……………………………. 206
3.10.8. VUK Uygulamasında Amortismana Tabi Malların Satılması ………………………. 208
3.10.9. Amortismana Tabi Malların Sigorta Tazminatı ………………………………………… 212
3.10.10. Kıst Amortisman ……………………………………………………………………………… 213
18 Türkiye Muhasebe/Finansal Raporlama Standartları (VUK Değerleme Yaklasımı)
3.10.11. Değer Artırıcı Harcamalar Đçin Örnek Uygulamalar………………………………… 216
3.10.11.1. Fonksiyon Artıcı Harcamalar Đçin Örnek Uygulama ………………………. 216
3.10.11.2. Faydalı Ömrü Uzatıcı Harcamalar Đçin Örnek Uygulama ………………… 217
3.10.12. Bina ve Arazide Amortisman …………………………………………………………….. 217
3.10.13. Vergi Usul Kanunu’na Göre Maddi Olmayan Duran Varlıkların Đtfası …………. 219
3.10.14. TMS ve Vergi Usul Kanunu Açısından Amortisman Uygulama Farklılıkları
ve Benzerlikleri ……………………………………………………………………………….. 220
3.10.14.1. Amortisman Ayırma Kosulları Açısından Farklılıklar ve Benzerlikler … 220
3.10.14.2. Amortismana Tabi Tutarın Saptanmasında Farklılıklar ve
Benzerlikler ……………………………………………………………………………. 221
3.10.14.3. Faydalı Ömür Bakımından Farklılıklar ve Benzerlikler ……………………. 222
3.10.14.4. Amortisman Yöntemleri ve Yöntem Seçimi Açısından Farklılıklar
ve Benzerlikler ………………………………………………………………………… 224
Dördüncü Bölüm
STOKLARIN DEĞERLEMESĐ VE
MUHASEBE UYGULAMALARI
4.1. GĐRĐS ………………………………………………………………………………………………….227
4.1.1. Yasal Düzenlemeler ……………………………………………………………………………….. 228
4.1.2. Maliyet Bedeli Đle Değerleme ………………………………………………………………….. 229
4.1.2.1. Satın Alınan Emtiada Maliyet Bedeli …………………………………………………… 230
4.1.2.2. Đmal Edilen Emtiada Maliyet Bedeli …………………………………………………….. 231
4.1.2.2.1. Mamulün Vücuda Getirilmesi Đçin Sarf Edilen Đptidai ve Hammadde
Bedeli ……………………………………………………………………………………. 232
4.1.2.2.2. Mamule Đsabet Eden Đsçilik Bedeli ……………………………………………… 234
4.1.2.2.3. Genel Üretim Giderlerinden Mamule Düsen Hisse ………………………… 235
4.1.2.2.4. Genel Đdare Giderlerinden Mamule Düsen Hisse …………………………… 236
4.1.2.2.5. Ambalajlı Olarak Piyasaya Sürülmesi Zorunlu Olan Ürünlerde
Ambalaj Malzemesinin Bedeli ……………………………………………………. 238
4.1.2.3. Manipülasyona Tabi Tutulan Mallarda Maliyet Bedeli ……………………………. 238
4.1.4. Emtia Değerlemesinde Finansman Giderleri ……………………………………………… 240
4.1.5. Emtia Niteliğindeki Altının ve Altın Kredisinin Değerlemesi ………………………….. 242
4.1.6. Stok Değerleme Yöntemleri ……………………………………………………………………. 244
4.2. EMTĐADA DÜSÜK BEDELLE DEĞERLEME VE KIYMETĐ DÜSEN MALLAR………246
4.2.1. Genel Bilgi …………………………………………………………………………………………… 246
4.2.2. Emtiada Düsük Bedelle Değerleme ………………………………………………………….. 248
4.2.2.1. Ortalama Fiyat Esası ………………………………………………………………………… 248
Đçindekiler 19
4.2.2.2. Maliyet Bedeli Esası…………………………………………………………………………. 252
4.2.2.3. Takdir Esası ……………………………………………………………………………………. 252
4.2.3. Kıymeti Düsen Mallar …………………………………………………………………………….. 255
4.2.4. Đmalat Artıklarının Değerlemesi ……………………………………………………………….. 256
4.2.5. Zayi Olan Mallar ……………………………………………………………………………………. 258
4.2.5.1. Zayi Olan Mallara Ait KDV …………………………………………………………………. 260
4.2.5.2. Değer Düsüklüğü Halinde KDV ……………………………………………………………. 262
4.2.5.3. Fire Sonucu Meydana Gelen Kayıplar ………………………………………………….. 262
4.2.6. Kıymeti Düsen Mallardan Sayılmayan Haller ……………………………………………… 263
4.2.6.1. Çalınan Mallar………………………………………………………………………………….. 263
4.2.6.2. Modası Geçen Emtianın Değerlemesi ………………………………………………….. 264
4.2.6.3. Alıcıya Geri Ödemeler ve Đade Alınan Mallar …………………………………………. 265
4.2.6.4. Đmalat Süreci Dısında Olusan Fireler ……………………………………………………. 266
4.2.7. Zayi Olan Mallara Ait KDV’nin Beyannamede Gösterilme Sekli ……………………… 267
4.3. TMS UYARINCA STOKLARIN DEĞERLEMESĐ ……………………………………………270
4.3.1. Net Gerçeklesebilir Değer ……………………………………………………………………….. 271
4.3.2. Net Gerçeklesebilir Değer Esasının Uygulanabileceği Durumlar …………………….. 273
4.3.3. Stokların Maliyeti …………………………………………………………………………………… 274
4.3.3.1. Stokların Satın Alma Maliyeti……………………………………………………………… 274
4.3.3.2. Dönüstürme Maliyetleri……………………………………………………………………… 274
4.3.3.2.1. Genel Üretim Maliyetlerinin Dönüstürme Maliyetlerine Dağıtımı ………. 276
4.3.3.2.2. Birlikte Üretilen Ürünler ……………………………………………………………… 277
4.3.3.3. Diğer Maliyetler ……………………………………………………………………………….. 278
4.3.3.4. Stokların Maliyetine Alınmayan Giderler ………………………………………………. 279
4.3.3.5. Stokların Borçlanma Maliyetleri ………………………………………………………….. 280
4.3.4. Hizmet Sunan Đsletmelerde Stok Maliyeti ………………………………………………….. 280
4.3.5. Tarımsal Ürünlerin Maliyeti ……………………………………………………………………… 282
4.3.6. Maliyetin Ölçümüyle Đlgili Teknikler…………………………………………………………… 282
4.3.7. Stok Maliyetlerini Hesaplama Yöntemleri ………………………………………………….. 284
4.3.8. Muhasebe Uygulamaları …………………………………………………………………………. 286
4.4. VUK UYARINCA EMTĐA DEĞERLEMESĐNĐN TMS BAKIMINDAN
DEĞERLENDĐRĐLMESĐ ……………………………………………………………………………307
4.4.1. Genel Açıklamalar ………………………………………………………………………………….. 307
4.4.2. Borçlanma Maliyetlerinin Değerlemesinde Farklılıklar ………………………………….. 308
4.4.3. Genel Yönetim Giderlerinin Maliyete Yüklenmesinde Farklılık ………………………… 309
20 Türkiye Muhasebe/Finansal Raporlama Standartları (VUK Değerleme Yaklasımı)
4.4.4. Sabit Genel Üretim Maliyetlerinin Dağıtımında Farklılıklar …………………………….. 310
4.4.5. Stok Değerleme Yöntemleri Arasındaki Farklılıklar ………………………………………. 311
4.4.6. Hizmet Maliyetlerinin Stoklanmasında Farklılıklar ……………………………………….. 312
4.4.7. Stoklarla Đlgili Açıklanacak Hususlar ………………………………………………………….. 316
4.4.8. Stok Değer Düsüklüğü Karsılığı Ayrılmasında VUK, TMS/TFRS Uygulama
Farklılıkları …………………………………………………………………………………………….. 316
Besinci Bölüm
MENKUL KIYMETLERĐN DEĞERLEMESĐ VE
MUHASEBE UYGULAMALARI
5.1. MENKUL KIYMETLERĐN TANIMI VE TÜRLERĐ …………………………………………..319
5.1.1 Türk Ticaret Kanunu’nda Yer Alan Düzenlemeler ………………………………………….. 319
5.1.2. Sermaye Piyasası Mevzuatında Yer Alan Düzenlemeler ………………………………. 321
5.2. VUK UYARINCA MENKUL KIYMETLERĐN DEĞERLEMESĐ …………………………..325
5.3. ALIS BEDELĐ ĐLE DEĞERLEMEYE TABĐ MENKUL KIYMETLER ……………………..326
5.4. VUK’A GÖRE HĐSSE SENETLERĐNĐN DEĞERLEMESĐ …………………………………..327
5.4.1. Hisse Senetlerinin Đktisap Tarihi ………………………………………………………………. 327
5.4.2. Döviz Cinsinden Borçla Edinilen Hisse Senetleri …………………………………………. 328
5.4.3. Yabancı Hisse Senetleri ………………………………………………………………………….. 330
5.4.4. Bedelsiz Alınan Đstirak Hisseleri ve Hisse Senetleri …………………………………….. 330
5.5. YATIRIM FONU KATILMA BELGELERĐNĐN DEĞERLEMESĐ ………………………….331
5.6. VUK’DA EUROBONDLAR, GELĐR ORTAKLIĞI SENETLERĐ, HĐSSE SENEDĐNE
DÖNÜSTÜRÜLEBĐLĐR TAHVĐLLERĐN DEĞERLEMESĐ ………………………………….332
5.6.1. Eurobondlar………………………………………………………………………………………….. 332
5.6.2. Gelir Ortaklığı Senetleri ………………………………………………………………………….. 332
5.6.3. Hisse Senedine Dönüstürülebilir Tahvil …………………………………………………….. 333
5.7. VUK’DA BORSA RAYĐCĐ VEYA KIST GETĐRĐ ESASINDA DEĞERLEME …………..333
5.8. VERGĐ MEVZUATI UYARINCA UYGULAMA ÖRNEKLERĐ …………………………….334
5.9. TMS/TFRS DEĞERLEME ………………………………………………………………………..335
5.9.1. Finansal Varlıkların TMS/TFRS Değerlemesi ……………………………………………… 336
5.9.2. Finansal Varlıkların Değerlemesi ……………………………………………………………… 337
5.9.3. Hisse Senetlerinin TMS/TFRS Kapsamında Değerlemesi …………………………….. 338
5.9.3.1. Gerçeğe Uygun Değer Farkı Kar veya Zarara Yansıtılan Finansal Varlıklar …. 339
Đçindekiler 21
5.9.3.2. Satılmaya Hazır Finansal Varlıklar …………………………………………………………. 342
5.9.3.2.1. Gerçeğe Uygun Değeri Tespit Edilebilen Finansal Varlıklar ……………….. 342
5.9.3.2.2. Maliyet ile değerlemeye tabi finansal varlıklar: ………………………………. 346
5.9.4. Tahvil Senet ve Bonolarının TMS/TFRS Kapsamında Değerlemesi …………………. 347
5.9.5. TMS/TFRS Đstiraklerdeki Yatırımların Değerlemesi ve Muhasebe Uygulamaları .. 354
5.9.5.1. Genel bilgi ………………………………………………………………………………………… 354
5.9.5.2. Đstiraklerdeki Yatırımların Değerlemesi ………………………………………………….. 355
5.9.5.3. Đstiraklerdeki Yatırımların Đliskin Muhasebe Uygulamaları ………………………… 356
5.9.5.3.1. Öz kaynak Yöntemi Örnek Uygulama ……………………………………………. 356
5.9.5.3.2. Maliyet Yöntemine Đliskin Örnek ………………………………………………….. 359
5.9.6. Türev Ürünlerin Değerlemesi ve Muhasebe Uygulamaları …………………………….. 361
5.9.6.1. Tanımlar ………………………………………………………………………………………….. 361
5.9.6.1.1. Futures ……………………………………………………………………………………. 361
5.9.6.1.2. Forward …………………………………………………………………………………… 363
5.9.6.1.3. Options ……………………………………………………………………………………. 364
5.9.6.1.4. Swaps …………………………………………………………………………………….. 365
5.9.6.2. Türev Ürünlerin Değerlemesi ………………………………………………………………. 368
5.9.6.3. Türev Sözlesmelerin TMS/TFRS Değerleme Düzenlemeleri ………………………. 370
5.9.6.3.1. Etkin Koruma Oranının Belirlenmesi ……………………………………………… 371
5.9.6.3.2. Net Pozisyonun Finansal Riskten Korunma Đslemine Konu Edilmesi …… 371
5.9.6.3.3. Finansal Riskten Korunma Đslemlerine Örnekler ……………………………… 371
5.9.6.3.4. Finansal Riskten Korunma Đsleminin Etkinliğinin Değerlendirilmesi ……. 372
5.9.6.5. Türev Ürünlerin Vergi Mevzuatına Göre Değerlemesi ………………………………. 375
5.9.6.5.1. Forward Đslemleri ……………………………………………………………………… 375
5.9.6.5.2. Swap Đslemleri………………………………………………………………………….. 376
5.9.6.5.3. Opsiyon Sözlesmeleri ………………………………………………………………… 382
5.9.6.5.4. Vadeli Đslem ve Opsiyon Borsası islemleri …………………………………….. 385
5.9.6.5.5. Aracı kurulus varantları ……………………………………………………………… 385
5.9.6.6. Muhasebe Uygulamaları …………………………………………………………………….. 386
Altıncı Bölüm
ALACAKLAR VE BORÇLARIN DEĞERLEMESĐ VE
MUHASEBE UYGULAMALARI
6.1. VERGĐ USUL KANUNU DEĞERLEME HÜKÜMLERĐ ……………………………………..391
6.1.1. Alacaklar ……………………………………………………………………………………………… 391
6.1.2. Borçlar ………………………………………………………………………………………………… 391
22 Türkiye Muhasebe/Finansal Raporlama Standartları (VUK Değerleme Yaklasımı)
6.1.3. Yabancı Para ile Olan Alacaklar ve Borçlar ………………………………………………… 392
6.1.4. Çıkarılmıs Tahviller ………………………………………………………………………………… 392
6.1.5. Değersiz Alacaklar …………………………………………………………………………………. 392
6.1.6. Süpheli Alacaklar ………………………………………………………………………………….. 392
6.1.7. Vazgeçilen Alacaklar ……………………………………………………………………………… 393
6.2. TMS/TFRS’YE GÖRE ALACAKLARIN VE BORÇLARIN DEĞERLEMESĐ ……………393
6.2.1. Sınıflandırma ………………………………………………………………………………………… 393
6.2.2. Finansal Varlıkların Sınıflandırılması ve Değerlemesi …………………………………… 394
6.2.3. Finansal Borçların Sınıflandırılması ve Değerlemesi ……………………………………. 394
6.2.4. Etkin Faiz Yöntemi …………………………………………………………………………………. 395
6.2.5. “TFRS 9 Finansal Araçlar” Standardı ………………………………………………………… 395
6.3. VUK’A GÖRE REESKONT UYGULAMASI …………………………………………………..396
6.3.1. Genel Açıklamalar …………………………………………………………………………………. 396
6.3.2. Reeskont Đslemlerinde Yasal Düzenlemeler ve Sartlar …………………………………. 398
6.3.2.1. Yasal Düzenlemeler …………………………………………………………………………… 398
6.3.2.2. Reeskont Uygulamasının Sartları ………………………………………………………… 399
6.3.3. Reeskont Đslemlerinde Özellikli Hususlar ……………………………………………………. 401
6.3.3.1. Alacak Senetlerinin Reeskonta Tabi Tutulması VUK’a Göre Đhtiyaridir ……….. 401
6.3.3.2. Vadeli Çekler Đçin Reeskont Hesaplanmaz …………………………………………….. 402
6.3.3.3. Teminata Verilmis Senetler Đçin Reeskont Uygulaması …………………………… 404
6.3.3.4. Tahsile Verilmis Senetler Reeskont Konusu Yapılabilir ……………………………. 405
6.3.3.5. Hatır Senetleri Đçin Reeskont Hesaplanmaz …………………………………………… 406
6.3.3.6. Senet Tutarlarının KDV Kısmı Đçin Reeskont Hesaplanmaz ………………………. 406
6.3.3.7. Avans Niteliğinde Alacaklar Đçin Reeskont Hesaplanmaz ………………………… 406
6.3.3.8. Vadeli Satıs Kampanyalarında Belge Düzenlenmeksizin Senede Bağlanan
Alacaklara Reeskont Ayrılmaz …………………………………………………………….. 407
6.3.3.9. Finansal Kiralama Kapsamında Alacak ve Borçlar Đçin Reeskont
Hesaplanmaz ……………………………………………………………………………………. 408
6.3.3.10. Faktoring Sirketlerine Devredilen Senede Bağlı Alacaklar Đçin Faktoring
Sirketi Reeskont Ayırır …………………………………………………………………….. 408
6.3.3.11. Müflisten Olan Alacaklar Reeskonta Tabi Tutulmaz ……………………………… 408
6.3.3.12. Yıllara Sari Đnsaat ve Onarma Đsleriyle Đlgili Alacak Senetleri Đçin
Reeskont ……………………………………………………………………………………….. 409
6.3.3.13. Süpheli Alacaklar Đçin Reeskont Hesaplanmaz …………………………………….. 409
6.3.3.14. Senetli Alacak ya da Borca Faiz Yürütülmesi Halinde Reeskont
Uygulaması ……………………………………………………………………………………. 410
Đçindekiler 23
6.3.3.15. Senette Faiz Nispeti Açıklanmamıssa T.C. Merkez Bankası Kısa Vadeli
Avans Oranı Esas Alınır ……………………………………………………………………. 410
6.3.3.16. Yabancı Para Cinsinden Alacaklar ve Borçlar Đçin LIBOR Esas Alınır ……….. 412
6.3.3.17. Reeskont Geçici Vergi Đçin de Hesaplanabilir ………………………………………. 412
6.3.4. VUK’a göre Reeskont Hesaplama ve Muhasebe Kayıtları ……………………………… 413
6.4. VUK’A GÖRE DEĞERSĐZ ALACAKLAR ………………………………………………………420
6.4.1. Değersiz Alacaklar ve Süpheli Alacaklar Arasındaki Farklılıklar ……………………… 421
6.4.1.1. Tahsil Kabiliyetine Bağlı Olarak Sınıflandırma Farklılığı …………………………… 421
6.4.1.2. Giderlestirmede Yöntem Farkı …………………………………………………………….. 422
6.4.1.3. Ticari Kazancın Olusumunda Hâsılat Kayıtlarına Đntikal Sartı Farklılığı ……….. 423
6.4.1.4. Tutulan Defterin Türüne Göre Olusan Farklılık ……………………………………….. 424
6.4.1.5. Belgelendirme Özellikleri Bakımından Farklılık ………………………………………. 425
6.4.2. Özellikli Hususlar …………………………………………………………………………………… 426
6.4.2.1. Aciz Vesikasına Bağlanan Alacaklar ……………………………………………………. 426
6.4.2.2. Konkordato Sonucu Tahsilinden Vazgeçilen Alacaklar ……………………………. 428
6.4.2.3. Değersiz Alacakların Gider Yazılacağı Dönem ……………………………………….. 428
6.4.2.4. Sonradan Tahsil Edilen Değersiz Alacaklar ……………………………………………. 429
6.4.2.5. Karsılık Ayrılmıs Bir Alacağın Değersiz Hale Gelmesi ……………………………… 429
6.4.3. Değersiz Alacakların Muhasebe Đslemleri ………………………………………………….. 430
6.5. SÜPHELĐ ALACAKLAR …………………………………………………………………………..433
6.5.1. Tekdüzen Hesap Çerçevesine Göre Süpheli Alacaklar …………………………………. 433
6.5.2. TMS/TFRS Yönünden Alacaklar Đçin Karsılık Ayırma Sartları ………………………… 435
6.5.3. TMS/TFRS Yönünden Karsılık Tutarının Tespiti ………………………………………….. 436
6.5.4. Süpheli Alacak Karsılığı Hesaplama Yöntemleri …………………………………………. 438
6.5.4.1. Fiili Tespite Dayalı Karsılık Ayırma Yöntemi …………………………………………. 439
6.5.4.2. Tahmine Dayalı (Götürü) Karsılık Ayırma Yöntemi …………………………………. 443
6.5.4.2.1. Satısların Yüzdesi (Gelir Tablosu) Yaklasımı …………………………………. 444
6.5.4.2.2. Alacakların Yüzdesi (Bilânço) Yaklasımı ………………………………………. 446
6.5.4.2.2.1. Klasik Bilanço Yaklasımı ………………………………………………… 446
6.5.4.2.2.2. Yaslandırma Tablosu Yaklasımı ………………………………………. 447
6.5.5. Vergi Mevzuatında Süpheli Alacaklar ……………………………………………………….. 448
6.5.5.1. Alacağın Ticari Kazancın Elde Edilmesi ve Đdame Ettirilmesi Đle Đlgili
Olması Sartı ……………………………………………………………………………………. 450
6.5.5.2. Alacağın Dava veya Đcra Safhasında Olması Sartı …………………………………. 451
6.5.5.3. Dava ve Đcra Takibine Değmeyecek Derecede Küçük Alacaklar ………………. 452
6.5.5.4. Bilânço Esasına Göre Defter Tutma Sartı …………………………………………….. 453
24 Türkiye Muhasebe/Finansal Raporlama Standartları (VUK Değerleme Yaklasımı)
6.5.5.5. Alacağın Teminata Bağlanmamıs Olması Sartı……………………………………….. 454
6.5.5.5.1. Alacağın Teminatlı Sayıldığı Durumlar ………………………………………….. 454
6.5.5.5.2. Haciz Yoluyla Teminata Bağlanan Alacaklar ………………………………….. 455
6.5.5.5.3. Teminatın Ortadan Kalkması veya Değerini Yitirmesi ………………………. 456
6.5.5.6. Tasarruf Değerine Göre Karsılık Ayrılması Sartı ………………………………………. 456
6.5.5.6.1. Tasarruf Değerine Göre Karsılık Ayrılması……………………………………… 456
6.5.5.6.2. Tasarruf Değerine Göre Karsılık Ayrılmasına Dair Görüsler ………………. 461
6.5.6. Özellikli Hususlar ……………………………………………………………………………………. 462
6.5.6.1. Karsılık Ayrılması Gereken Dönem……………………………………………………….. 462
6.5.6.2. Borcun Yeniden Yapılandırılması Halinde Karsılık Ayrılması ……………………… 464
6.5.6.3. Kamu Kurumlardan Olan Alacaklar ………………………………………………………. 465
6.5.6.4. Đflas ve Konkordato Halinde Karsılık Ayırma ………………………………………….. 466
6.5.6.5. Dövize Bağlı Alacaklarda Karsılık Ayırma ………………………………………………. 467
6.5.6.6. Yurt Dısından Olan Alacaklarda Karsılık Ayrılması ………………………………….. 469
6.5.6.7. Sahıs Sirketlerinden Olan Alacaklarda Karsılık Ayrılması …………………………. 470
6.5.6.8. KDV Đçin Karsılık Ayrılması …………………………………………………………………. 470
6.5.6.9. Avanslar Đçin Karsılık Ayrılması …………………………………………………………… 472
6.5.6.10. Đliskili Taraflardan Alacaklarda Karsılık Ayrılması ………………………………….. 473
6.5.6.11. Karsılık Ayrılan Alacaklara Dair Mahkeme Dava Dosyalarının Đncelenmesi ….. 475
6.6. VUK’DA VAZGEÇĐLEN ALACAKLAR …………………………………………………………475
6.6.1. Vazgeçilen Alacakların Özellikleri ……………………………………………………………… 475
6.6.1.1. Vazgeçilen Alacaklar Borçluya Dair Düzenlemeleri Đçermektedir ………………. 475
6.6.1.2. Vazgeçilen Alacaklarda Vergi Erteleme Avantajı Bilanço Esasına Göre
Defter Tutan Mükelleflere Tanınmıstır ………………………………………………….. 476
6.6.1.3. Konkordato Halinde Vazgeçilen Alacak, Alacaklı Bakımından Değersiz
Alacak Mahiyetindedir ………………………………………………………………………. 477
6.6.1.4. Sulh Yoluyla Vazgeçilen Alacaklar Kanaat Verici Bir Vesika Đle Tevsik
Edilmelidir ……………………………………………………………………………………….. 477
6.6.1.5. Yurtdısından Tahsil Edilemeyen Alacaklar Götürü Gider Kapsamında
Değerlendirilemez ……………………………………………………………………………… 478
6.6.1.6. Vazgeçilen Alacaklar Geçmis Yıl Zararlarıyla veya Diğer Karlardan
Mahsup Edilemez ……………………………………………………………………………… 479
6.6.2. Vazgeçilen Alacakların Muhasebelestirilmesi …………………………………………….. 479
6.6.3. Üç Yıllık Sürenin Hesaplanması ……………………………………………………………….. 481
6.7. ALACAKLARDA KUR DEĞERLEMESĐ ……………………………………………………….483
6.8. VUK VE TMS/TFRS’DE ALACAK VE BORÇ HESAPLARI ………………………………485
Đçindekiler 25
6.9. ALINAN VE VERĐLEN ÇEKLERĐN VUK VE TMS/TFRS DEĞERLEMESĐ …………….488
6.9.1. Genel Açıklamalar …………………………………………………………………………………. 488
6.9.2. VUK Uyarınca Çeklerin Değerlemesi …………………………………………………………. 489
6.9.3. TMS/TFRS Uyarınca Çeklerin Değerlemesi ……………………………………………….. 489
6.9.4. Yabancı Paraya Dayalı Vadeli Çeklerin TMS/TFRS Değerlemesi ……………………. 490
6.9.5. Çeklerde Reeskont ………………………………………………………………………………… 491
6.9.5.1. VUK 64 No.lu Sirküler Öncesi Uygulama ……………………………………………… 491
6.9.5.2. VUK 64 No.lu Sirküler Sonrası Uygulama …………………………………………….. 492
6.10. BANKA HESAPLARININ DEĞERLEMESĐ…………………………………………………497
6.10.1. VUK’a Göre Banka Hesaplarının Değerlemesi …………………………………………. 498
6.10.1.1. Repo Đslemlerinin Değerlemesi……………………………………………………… 498
6.10.1.2. Tevkif Edilen Vergilerin Mahsubu ………………………………………………….. 499
6.10.2. TMS/TFRS’ye Göre Bankalar Hesabının Değerlemesi ………………………………. 500
6.10.3. VUK ve TMS/TFRS Örnek Uygulama …………………………………………………….. 501
6.11. ALACAKLAR VE BORÇLARIN DEĞERLEMESĐ ………………………………………….504
6.11.1. Genel Açıklamalar ……………………………………………………………………………… 504
6.11.2. Senetsiz Alacaklar Uygulama Örneği …………………………………………………….. 504
6.11.3. Banka Kredilerinin Değerlemesi ve Uygulamalar……………………………………… 506
6.11.3.1. Banka Kredilerinin VUK ve TMS/TFRS Đçin Uygulama Örneği …………….. 506
6.13. ÇIKARILMIS TAHVĐLLERĐN DEĞERLEMESĐ …………………………………………….512
6.13.1. Genel Açıklamalar …………………………………………………………………………….. 512
6.13.2. Tekdüzen Hesap Planında Çıkarılmıs Tahviller, Bonolar ve Senetler …………… 513
6.13.3. Çıkarılmıs Tahvillerin VUK Değerlemesi ………………………………………………… 515
6.13.4. VUK’a Göre Đtibari Değerle Değerleme Mecburiyeti …………………………………. 516
6.13.5. Değerlemeye Đliskin Çesitli Yaklasımlar …………………………………………………. 518
6.13.6. Tevkifat Uygulaması ………………………………………………………………………….. 519
6.13.7. Çıkarılmıs Tahvillerin Değerlemesi ve Muhasebe Kayıtları ……………………….. 520
Yedinci Bölüm
KASA MEVCUTLARININ DEĞERLEMESĐ VE
MUHASEBE UYGULAMALARI
7.1. GĐRĐS ………………………………………………………………………………………………….527
7.2. KASANIN ENVANTERĐ VE DEĞERLEMESĐ ………………………………………………..527
7.2.1. Türk Lirası Kasa Mevcutlarının Değerlemesi ………………………………………………. 528
26 Türkiye Muhasebe/Finansal Raporlama Standartları (VUK Değerleme Yaklasımı)
7.2.2. Yabancı Paraların Kur Değerlemesi …………………………………………………………… 528
7.2.2.1. VUK’a Göre Kur Değerlemesi ……………………………………………………………… 528
7.2.2.3. TMS/TFRS’ye Göre Kur Değerlemesi …………………………………………………… 530
7.2.2.4. Yabancı Paraların Değerlemesinde Kesin Mizanın Çıkarılması …………………. 531
7.2.2.5. Geçici Verginin Hesaplanmasında Kur Değerlemesi……………………………….. 533
7.2.3. Sayım ve Tesellüm Noksanlıkları ……………………………………………………………… 533
7.2.3.1. Kasa Noksanı ………………………………………………………………………………….. 534
7.2.3.1.1. Kasa Noksanlığının Nedenleri …………………………………………………….. 534
7.2.3.1.2. Sayım Noksanlıklarında Cezalı Vergi Tarhiyatına Konu Olabilecek
Hususlar …………………………………………………………………………………. 534
7.2.3.1.3. Kasadan Sorumlu Personelin Zimmetine Para Geçirmesi ………………… 535
7.2.3.1.4. Kasa Noksanlığının Hırsızlık Dolayısıyla Meydana Gelmesi ……………… 536
7.2.3.1.5. Kasa Noksanlıklarına Dair Örnekler ve Muhasebe Kayıtları ……………… 537
7.2.3.2. Kasa Fazlası …………………………………………………………………………………….. 539
7.2.3.2.1. Kasa Fazlalığının Nedenleri ………………………………………………….. 539
7.2.3.2.2. Sayım Fazlalıklarında Cezalı Vergi Tarhiyatına Konu Olabilecek
Hususlar ……………………………………………………………………………….. 540
7.2.3.2.3. Kasa Fazlalıklarına Dair Örnekler ve Muhasebe Kayıtları ………………… 540
7.2.3.3. Kasa Hesabının Alacak Bakiyesi Vermesi …………………………………………….. 541
Sekizinci Bölüm
FĐNANSAL KĐRALAMALAR DEĞERLEME VE
MUHASEBE UYGULAMALARI
8.1. VERGĐ MEVZUATINDA YER ALAN DÜZENLEMELER ………………………………….545
8.1.1. Vergi Usul Kanunu’nda Yapılan Düzenlemeler …………………………………………….. 545
8.1.2. Vergi Mevzuatında Finansal Kiralamalara Đliskin Tanımlar ……………………………. 547
8.1.3. Vergi Mevzuatında Finansal Kiralamalara Đliskin Değerleme ve Amortisman
Uygulamaları ………………………………………………………………………………………… 550
8.2. TMS 17 KĐRALAMA ĐSLEMLERĐ STANDARDI KAPSAMINDA
KĐRALAMALAR…………………………………………………………………………………….552
8.2.1. Tanımlar ………………………………………………………………………………………………. 552
8.2.2. Değerleme …………………………………………………………………………………………… 554
8.2.2.1. Đlk Muhasebelestirme ……………………………………………………………………….. 554
8.2.2.2. Sonraki Ölçümler ……………………………………………………………………………… 555
8.2.3. Finansal Kiralamaların Kiraya Verenin Finansal Tablolarında Gösterilmesi ………. 556
8.2.3.1. Đlk Muhasebelestirme ……………………………………………………………………….. 556
8.2.3.2. Sonraki Ölçümler ……………………………………………………………………………… 557
Đçindekiler 27
8.3. FĐNANSAL KĐRALAMA ÖRNEK MUHASEBE UYGULAMASI ………………………..557
8.4. TMS VE VUK FARKLILIKLARI …………………………………………………………………563
8.4.1. Gerçeğe Uygun Değer ve Rayiç Bedel Farkı ………………………………………………. 563
8.4.2. Baslangıç Maliyetlerinin Tabi Olduğu Đslem Farkı ……………………………………….. 564
8.4.3. Faydalı Ömür Farkı ………………………………………………………………………………… 564
8.4.4. Arsa ve Bina Değerlerinin Ayrıstırılması Farkı ……………………………………………. 565
8.4.5. Satıs ve Kiralama Đslemleri ……………………………………………………………………… 565
Ekler
EK 1: Yürürlükteki TMS/TFRS Setinin Listesi ………………………………………………….567
EK 2: Küçük ve Orta Büyüklükteki Đsletmeler Đçin Türkiye Finansal Raporlama
Standardı Ölçümleme (Değerleme) Hükümleri ………………………………………..570
EK 3: VUK Değerleme Hükümleri Vergi Usul Kanunu Değerleme Hükümleri ……….601
EK 4: TMS/TFRS Uyumlu Hesap Planı ……………………………………………………………615
Kaynakça ………………………………………………………………………………………………….639
Kavram Dizini …………………………………………………………………………………………….651
Kategori: Stoklarda Tükenen Kitaplar
Etiketler: , 329