Uygulamalı BOBİ-FRS Rehberi Kitabı

BÜYÜK VE ORTA BOY İŞLETMELER İÇİN FİNANSAL RAPORLAMA STANDARTLARI BOBİ-FRS İÇİN TEKDÜZEN HESAP PLANI

YAZARLAR

E.Öğretim Görevlisi – Dr. Sadi IŞIKLILAR

Bağımsız Denetçi – YMM Bülent BUZ

Bağımsız Denetçi – YMM Veysel BAĞIRAN

İÇİNDEKİLER

1 BOBİ – FRS’ NİN KANUNİ DAYANAĞI 1

1.1 TTK Md. 88 3
1.2 BOBİ-FRS HAKKINDA TEBLİĞ 4

2 BOBİ – FRS HAKKINDA TEBLİĞ İLE İLGİLİ AÇIKLAMALAR 7

2.1 BOBİ-FRS’Yİ UYGULAYACAK İŞLETMELER 9
2.2 BAĞIMSIZ DENETİME TABİ OLAN İŞLETMELER 9
2.3 TFRS UYGULAMAK ZORUNDA OLAN İŞLETMELER 15
2.4 TMS+TFRS UYGULAMAK ZORUNDA OLMAYAN İŞLETMELER 18
2.5 TMS ve TFRS NEDİR? FARKLARI NELERDİR? 18
2.6 BÜYÜK İŞLETME 21
2.7 KIDEM TAZMİNATINA İLİŞKİN GEÇİŞ HÜKÜMLERİ 27
2.8 MSUGT UYGULAMASINDA İLÂVE HUSUSLAR 28

3 BOBİ – FRS’ YE GEÇİŞ 33

3.1 GEÇİŞ HÜKÜMLERİNE TABİ OLAN İŞLETMELER 35
3.2 İLK GEÇİŞTE ÖNCEKİ DÖNEM MALİ TABLOLARI 36
3.3 AÇILIŞ BİLANÇOLARI ÜZERİNDEKİ İŞLEMLER ve MUAFİYETLER 37
3.3.1 – AÇILIŞ BİLANÇOLARI ÜZERİNDEKİ İŞLEMLER 37
3.3.2 – MUAFİYETLER 38
3.3.3 – AÇIKLAMALAR 42

4 KAVRAMSAL ÇERÇEVE VE MALİ TABLOLAR 43

4.1 MÂLİ TABLOLARA İLİŞKİN GENEL HÜKÜMLER 45
4.1.1 – MALİ TABLOLARIN TÜRLERİ VE AMAÇLARI 45
4.1.2 – FAYDALI MÂLİ BİLGİNİN ÖZELLİKLERİ 45
4.1.3 – GENEL MÂLİ RAPORLAMA İLKELERİ 47
4.2 BİLANÇO (Mâli Durum Tablosu, Finansal Durum Tablosu) 51
4.2.1 – TANIM 51
4.2.2 – BİLANÇONUN UNSURLARI 51
4.2.3 – BİLANÇONUN SUNUMU 52
4.3 KÂR VEYA ZARAR TABLOSU 53
4.3.1 – TANIM 53
4.3.2 – KÂR VEYA ZARAR TABLOSUNUN UNSURLARI 53
4.3.3 – KÂR VEYA ZARAR TABLOSUNUN SUNUMU 54
4.4 ÖZKAYNAK DEĞİŞİM TABLOSU 54
4.5 NAKİT AKIŞ TABLOSU 56
4.5.1 – TANIMI 56
4.5.2 – NAKİT VE NAKİT BENZERLERİ KAVRAMLARI 56
4.5.3 – NAKİT AKIŞ TABLOSUNUN SUNUMU 56

5 MUHASEBE POLİTİKALARI, TAHMİNLER VE YANLIŞLIKLAR 61

5.1 MUHASEBE POLİTİKALARININ SEÇİMİ VE UYGULANMASI 63
5.1.1 – MUHASEBE POLİTİKALARI KAVRAMI 63
5.1.2 – MUHASEBE POLİTİKALARININ BELİRLENMESİ 63
5.1.3 – MUHASEBE POLİTİKALARINDA DEĞİŞİKLİKLER 64
5.2 MUHASEBE TAHMİNLERİNDEKİ DEĞİŞİKLİKLER 71
5.3 YANLIŞLIKLAR 73
5.3.1 – YANLIŞLIKLARIN KAPSAMI VE NİTELİĞİ 73
5.3.2 – YANLIŞLIKLARIN DÜZELTİLMESİ 74
5.3.3 – YANLIŞLIKLARLA İLGİLİ AÇIKLAMALAR 76
5.4 İLÂVE BİLANÇO SUNULMASI 81

6 RAPORLAMA DÖNEMİNDEN SONRAKİ OLAYLAR 83

6.1 TANIM 85
6.2 DÜZELTME GEREKTİREN OLAYLAR 87
6.3 DÜZELTME GEREKTİRMEYEN OLAYLAR 92
6.4 KÂRPAYLARI VE İŞLETMENİN SÜREKLİLİĞİ İLE İLGİLİ GELİŞMELER 92

7 HÂSILAT 93

7.1 HÂSILAT KAVRAMININ TANIMI VE KAPSAMI 95
7.2 HÂSILATIN KAYDA ALINMA ZAMANI VE ÖLÇÜTLERİ 95
7.3 HÂSILATIN ÖLÇÜMÜ 96
7.3.1 – HASILAT TUTARININ BELİRLENMESİ 96
7.3.2 – ISKONTOLARIN DURUMU 101
7.4 BAŞKASI ADINA TAHSİLAT 104
7.5 HÂSILATIN TAHSİL EDİLMESİNDEKİ SORUNLAR 107
7.6 TAKAS 107
7.7 GELECEKTEKİ SATIŞ BEDELİNİN AZALTILMASI 108
7.8 HÂSILATIN KAYDA ALINMA ZAMANI 108
7.8.1 – MAL SATIŞINDA 108
7.8.2 – HİZMET SUNUMUNDA 110
7.8.3 – İNŞA SÖZLEŞMELERİNDE 114
7.9 FAİZ, İSİM HAKKI VE KÂR PAYLARININ KAYDI 126
7.10 İADELER 132

8 STOKLAR 137

8.1 STOKLARIN KAPSAMI VE ÖLÇÜMÜ 139
8.1.1 – GENEL KURAL 139
8.1.2 – MALİYETİN BELİRLENMESİ 139
8.1.3 – ORTAK ÜRÜNLER VE YAN ÜRÜNLER 143
8.1.4 – HİZMET SAĞLAYAN İŞLETMELERİN STOK MALİYETİ 143
8.1.5 – CANLI VARLIKLARDAN HASADI YAPILAN MAHSÛLLERİN MALİYETİ 143
8.2 MALİYET ÖLÇÜM TEKNİKLERİ 143
8.3 MALİYET HESAPLAMA YÖNTEMLERİ 144
8.4 DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ 144
8.5 GİDER OLARAK KAYDA ALMA 145
8.6 AÇIKLAMALAR ve UYGULAMALAR 145
8.6.1 – GİDER VE MALİYET KAVRAMLARI 145
8.6.2 – İTHALATTA TEDARİK MALİYETİ 151
8.6.3 – MAMUL, MALZEME VE HİZMETLERİN ELDE EDİLMESİYLE DOĞRUDAN İLİŞKİLENDİRİLEBİLEN DİĞER MALİYETLER 153
8.6.4 – TEDARİK MALİYETİNİN STOK HESAPLARINA DEVRİ 153
8.6.5 – HAMMADDELERİN FASONA GÖNDERİLMESİ 154
8.6.6 – ÜRETİM MALİYETİ (DÖNÜŞTÜRME MALİYETİ) 155
8.6.7 – ALIŞ BEDELİ = TEDARİK MALİYETİ 155
8.6.8 – NAKLİYE VE SİGORTA GİDERLERİ 155
8.6.9 – VADE FARKLARI 156
8.6.10 – KREDİ FAİZLERİ 164
8.6.11 – BORÇLANMA MALİYETİNDEKİ (FİNANSMAN GİDERLERİNDEKİ) KUR FARKLARI 166
8.6.12 – DÖNÜŞTÜRME (ÜRETİM) MALİYETİNİN BELİRLENMESİ 168
8.6.13 – NORMAL MALİYET YÖNTEMİ 170
8.6.14 – STOK MALİYETİNE DÂHİL EDİLMEYEN GİDERLER 172
8.6.15 – ORTAK ÜRÜNLER VE YAN ÜRÜNLER 172
8.6.16 – HİZMET SAĞLAYAN İŞLETMELERİN STOK MALİYETİ 173
8.6.17 – MALİYET HESAPLAMA (ÖLÇÜM) TEKNİKLERİ 174
8.6.18 – MALİYET HESAPLAMA YÖNTEMLERİ 174
8.6.19 – İKİNCİL GİDER OLARAK KAYDA ALMA (SATIŞ MALİYETLERİ) 177
8.6.20 – STOKLARIN SABİT VARLIKLARA ALINMASI 179
8.6.21 – STOKLARDA DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ 179
8.6.22 – UYGULAMALAR 182

9 TARIMSAL (ZİRAİ) FAALİYETLER

9.1 TANIMLAR 193
9.2 CANLI VARLIKLARIN ÖLÇÜMÜ VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ 194
9.2.1 – KAYDA ALMA ÖLÇÜTÜ 194
9.2.2 – ÖLÇÜM (DEĞERLEME) YÖNTEMİ 194
9.3 TARIMSAL ÜRÜNLERİN ÖLÇÜMÜ VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ 195
9.4 SUNUM 197
9.5 UYGULAMALAR 197

10 MADEN KAYNAKLARININ ARANMASI VE DEĞERLENDİRİLMESİ 203

10.1 İLK KAYIT 204
10.2 ARAMA VE HAZIRLIK GİDERLERİNİN İTFA EDİLMESİ 207
10.3 SONRAKİ ÖLÇÜM 208
10.4 DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ 208

11 FİNANSAL ARAÇLAR VE ÖZKAYNAKLAR

11.1 TANIMLAR 213
11.2 MÂLİ VARLIK VE YÜKÜMLÜLÜKLERE İLİŞKİN MUHASEBE İLKELERİ 214
11.2.1 – GENEL İLKE 214
11.2.2 – ALACAKLAR VE BORÇLAR 217
11.2.3 – BORÇLANMA ARAÇLARI 222
11.2.4 – İTFA EDİLMİŞ DEĞER VE ETKİN FAİZ YÖNTEMİ 234
11.2.5 – ÖZKAYNAK ARAÇLARINDAKİ YATIRIMLAR 236
11.2.6 – DİĞER MÂLİ ARAÇLAR 237
11.2.7 – DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ 239
11.2.8 – MÂLİ VARLIK VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ TABLO DIŞI BIRAKMA 243
11.2.9 – KORUNMA MUHASEBESİ 244
11.3 ÖZKAYNAKLARA İLİŞKİN MUHASEBE İLKELERİ 248

12 İŞTİRAKLERDEKİ YATIRIMLAR

12.1 TANIMLAR 253
12.2 İŞTİRAKLERİN KAYDEDİLMESİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ 254
12.2.1 – İLK KAYDA ALMA 254
12.2.2 – SONRAKİ İŞLEMLER: MALİYET YÖNTEMİ 257
12.2.3 – SONRAKİ İŞLEMLER: ÖZKAYNAK YÖNTEMİ 260

13 MÜŞTEREK GİRİŞİMLERDEKİ YATIRIMLAR

13.1 MÜŞTEREK GİRİŞİM ve MÜŞTEREK KONTROL 281
13.2 MÜŞTEREK GİRİŞİM TÜRLERİ 281
13.2.1 – MÜŞTEREKEN KONTROL EDİLEN FAALİYETLER 281
13.2.2 – MÜŞTEREKEN KONTROL EDİLEN VARLIKLAR 282
13.2.3 – MÜŞTEREKEN KONTROL EDİLEN İŞLETMELER 283

14 MADDİ DURAN VARLIKLAR

14.1 KAPSAM 291
14.2 İLK KAYDA ALIM 291
14.3 BORÇLANMA MALİYETLERİ 294
14.4 DEĞİŞİK TEDARİK ŞEKİLLERİNDE MALİYET BEDELİNİN TESPİTİ 295
14.5 SONRAKİ ÖLÇÜM 295
14.5.1 – MALİYET MODELİ 295
14.5.2 – YENİDEN DEĞERLEME MODELİ 296
14.6 AMORTİSMAN 301
14.7 DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ 308
14.8 MÂLİ TABLO DIŞI BIRAKMA 308

15 YATIRIM AMAÇLI GAYRİMENKULLER

15.1 KAPSAM 317
15.2 İLK KAYIT VE ÖLÇÜM 317
15.3 SONRAKİ ÖLÇÜM 319
15.4 SUNUM 320
15.5 SINIF DEĞİŞİKLİĞİ 321
15.6 MÂLİ TABLO DIŞI BIRAKMA 322
15.7 UYGULAMALAR 322

16 MADDİ OLAMAYAN DURAN VARLIKLAR

16.1 KAPSAM 335
16.2 İLK KAYIT 335
16.3 SONRAKİ ÖLÇÜM 338
16.3.1 – İTFA 338
16.3.2 – DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ 340
16.4 MÂLİ TABLO DIŞI BIRAKMA 341
16.5 UYGULAMALAR 341

17 KİRALAMALAR

17.1 KAPSAM 349
17.2 TANIMLAR 349
17.3 KİRALAMA İŞLEMLERİNİN SINIFLANDIRILMASI 350
17.4 KİRALAMA İŞLEMLERİNİN KİRACI TARAFINDAN KAYDI VE ÖLÇÜMÜ 352
17.4.1 – FİNANSAL KİRALAMA 352
17.4.2 – GELENEKSEL KİRALAMA 358
17.5 KİRALAMA İŞLEMLERİNİN KİRAYA VERENCE KAYDI VE ÖLÇÜMÜ 359
17.5.1 – FİNANSAL KİRALAMA 359
17.5.2 – ÜRETİCİ VEYA SATICI NİTELİĞİNDEKİ KİRAYA VERENLER 360
17.5.3 – GELENEKSEL KİRALAMA 363
17.6 SATIŞ VE GERİ KİRALAMA İŞLEMLERİ 364

18 DEVLET TEŞVİKLERİ

18.1 KAPSAM 366
18.2 KAYIT VE ÖLÇÜM 366
18.3 UYGULAMALAR 367

19 BORÇLANMA MALİYETLERİ

19.1 KAPSAM 374
19.2 KAYDA ALMA 374

20 VARLIKLARDA DEĞER AZALMASI

20.1 KAPSAM 379
20.2 NAKİT ÜRETEN BİRİM 379
20.3 GERİ KAZANILABİLİR TUTAR 379
20.4 DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ GÖSTERGELERİ 381
20.5 SATIŞ MALİYETLERİ DÜŞÜLMÜŞ GERÇEĞE UYGUN DEĞER 382
20.6 KULLANIM DEĞERİ 383
20.7 ISKONTO ORANI 384
20.8 DEĞER AZALMASI (DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ) 384
20.9 ŞEREFİYE VE NAKİT ÜRETEN BİRİMİN DEFTER DEĞERİ 385
20.10 DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜNÜN KAYDI 386
20.11 DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ ZARARININ İPTALİ 387
20.12 UYGULAMALAR 389

21 KARŞILIKLAR, ŞARTA BAĞLI YÜKÜMLÜLÜK VE VARLIKLAR

21.1 KAPSAM 405
21.2 KARŞILIKLAR 405
21.3 KARŞILIKLARA İLİŞKİN TAZMİNATLAR 408
21.4 KIDEM TAZMİNATI KARŞILIĞI 409
21.5 ŞARTA BAĞLI YÜKÜMLÜLÜKLER 409
21.6 ŞARTA BAĞLI VARLIKLAR 410

22 YABANCI PARA ÇEVİRİM İŞLEMLERİ

22.1 AĞIRLIKLA KULLANILAN PARA BİRİMİ 425
22.2 YABANCI PARA İŞLEMLERİNE İLİŞKİN MUHASEBE İLKELERİ 425
22.2.1 – İLK KAYIT 426
22.2.2 – SONRAKİ ÖLÇÜMLER 426
22.2.3 – MÂLİ TABLOLARIN AĞIRLIKLA KULLANILAN PARA BİRİMİ DIŞINDAKİ PARA BİRİMİ CİNSİNDEN SUNULMASI 428
22.3 AĞIRLIKLA KULLANILAN PARA BİRİMİ, MÂLİ TABLOLARIN SUNULDUĞU PARA BİRİMİNDEN FARKLI OLAN BAĞLI ORTAKLIKLARIN, İŞTİRAKLERİN VE MÜŞTEREK GİRİŞİMLERİN MÂLİ TABLOLARININ ÇEVRİMİ 429
22.4 UYGULAMALAR 432

23 İŞ BİRLEŞMELERİ

23.1 KAPSAM 443
23.2 İŞ BİRLEŞMELERİNİN TANIMLANMASI 444
23.3 İŞ BİRLEŞMELERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ 444
23.3.1 – EDİNEN İŞLETMENİN BELİRLENMESİ 444
23.3.2 – BİRLEŞME TARİHİNİN BELİRLENMESİ 445
23.3.3 – İŞ BİRLEŞMESİNİN MALİYETİNİN BELİRLENMESİ 445
23.3.4 – EDİNİLEN VARLIKLARIN, ÜSTLENİLEN YÜKÜMLÜLÜKLERİN VE KONTROL GÜCÜ OLMAYAN PAYLARIN ÖLÇÜMÜ VE KAYDA ALINMASI 447
23.3.5- ŞEREFİYE VE NEGATİF ŞEREFİYENİN ÖLÇÜLMESİ VE KAYDA ALINMASI 448
23.4 ÖLÇÜM DÖNEMİ 450
23.5 ORTAK KONTROLE TABİ İŞ BİRLEŞMELERİ 450
23.6 UYGULAMALAR 451

24 KONSOLİDE MALİ TABLOLAR

24.1 KAVRAMLAR 463
24.2 BAĞLI ORTAKLIK TANIMI 464
24.3 BAĞLI ORTAKLIK YATIRIMLARININ MUHASEBELEŞTİRİLMESİ 466
24.3.1 – BÜYÜK İŞLETMELER DIŞINDAKİ İŞLETMELER 466
24.3.2 – BÜYÜK İŞLETMELER 469
24.4 MÜNFERİT MÂLİ TABLOLAR 472
24.5 KONSOLİDASYON İŞLEMLERİ 472
24.5.1 – GENEL OLARAK 473
24.5.2 – AYNI MUHASEBE POLİTİKALARININ UYGULANMASI 474
24.5.3 – AYNI RAPORLAMA TARİHİ 474
24.5.4 – ÖLÇÜM 475
24.5.5 – ANA ŞİRKETİN BAĞLI ŞİRKETTEKİ PAYININ DEĞİŞMESİ 475
24.6 UYGULAMALAR 477

25 GELİR ÜZERİNDEN ALINAN VERGİLER

25.1 GENEL OLARAK 491
25.2 KAPSAM 491
25.3 DÖNEM VERGİSİ 491
25.4 ERTELENMİŞ VERGİ 492
25.4.1 – KAYDA ALMA 493
25.4.2 – VERGİYE ESAS DEĞER 493
25.4.3 – GEÇİCİ FARKLAR 494
25.4.4 – VERGİYE TÂBİ GEÇİCİ FARKLAR 495
25.4.5 – İNDİRİLEBİLİR GEÇİCİ FARKLAR 496
25.4.6 – ERTELENMİŞ VERGİ VARLIĞI ve ERTELENMİŞ VERGİ BORCU 497
25.4.7 – İNDİRİLMEMİŞ GEÇMİŞ YIL ZARARLARI VE VERGİ İNDİRİMİ 498
25.4.8 – KAYDA ALINMAMIŞ ERTELENMİŞ VERGİ VARLIĞININ YENİDEN DEĞERLENDİRİLMESİ 499
25.5 BAĞLI ORTAKLIKLARDAKİ, İŞTİRAKLERDEKİ VE MÜŞTEREK GİRİŞİMLERDEKİ YATIRIMLAR 499
25.6 ERTELENMİŞ VERGİNİN ÖLÇÜMÜ 500
25.7 SUNUM 500
25.8 KÂR PAYI ÖDEMELERİ ÜZERİNDEN YAPILAN TEVKİFAT 501
25.9 UYGULAMALAR 502

26 ARA DÖNEM RAPORLAMA

26.1 ARA DÖNEM MÂLİ RAPORLARIN KAPSAMI 517
26.2 ARA DÖNEM MÂLİ RAPORLARDA YER ALACAK AÇIKLAMALAR 518
26.3 ARA DÖNEM MÂLİ TABLOLARDA SUNULACAK DÖNEMLER 520
26.4 ÖNEMLİLİK 521
26.5 YILLIK MÂLİ TABLOLARDA YAPILACAK AÇIKLAMA 521
26.6 ÖLÇÜM VE KAYDA ALMA 521
26.7 TAHMİNLERİN KULLANIMI ve DÜZELTMELER 522

27 YÜKSEK ENFLASYON DÖNEMİNDE RAPORLAMA

27.1 YÜKSEK ENFLASYONLU DÖNEMLER 525
27.2 MÂLİ TABLOLARIN ENFLASYONA GÖRE DÜZELTİLMESİ 526
27.2.1 – BİLANÇONUN ENFLASYONA GÖRE DÜZELTİLMESİ 526
27.2.2 – KÂR VEYA ZARAR TABLOSUNUN DÜZELTİLMESİ 528
27.2.3 – NET PARASAL POZİSYON KAZANÇ YA DA KAYIPLARI 528
27.2.4 – NAKİT AKIŞ TABLOSUNUN DÜZELTİLMESİ 528
27.2.5 – KARŞILAŞTIRMALI MÂLİ BİLGİLER 528
27.2 6 – KONSOLİDE MÂLİ TABLOLAR 528
27.2.7- DÖNEM BAŞINDAKİ ERTELENMİŞ VERGİ TUTARININ HESAPLANMASI 529
27.3 YÜKSEK ENFLASYONUN SONA ERMESİ 529
27.4 DİPNOT AÇIKLAMALARI 529

28 DİPNOTLAR

28.1 DİPNOTLARIN SUNUMUNA İLİŞKİN GENEL İLKELER 533
28.2 DİPNOTLARDA YER VERİLMESİ GEREKEN BİLGİLER 533
28.2.1- TÜM İŞLETMELER TARAFINDAN YAPILACAK AÇIKLAMALAR 534
28.2.2 – YALNIZCA BÜYÜK İŞLETMELER TARAFINDAN YAPILACAK İLAVE AÇIKLAMALAR 543
28.2.3 – KONSOLİDE MÂLİ TABLOLARDA YAPILACAK İZAHATLAR 544

29 NAKİT AKIŞ TABLOSU 545

EKLER

EK 1 – BAĞIMSIZ DENETİME TABİ OLACAK ŞİRKETLERİN BELİRLENMESİNE DAİR BAKANLAR KURULU KARARINA İLİŞKİN USUL VE ESASLAR 575
EK 2 – ETKİN FAİZ YÖNTEMİ 583
EK 3 – İTHALATTA ÖDEME ŞEKİLLERİ 611
EK 4 – ÜRETİM MALİYETİNİN HESAPLANMASI 613
EK 5 – NORMAL MALİYET YÖNTEMİ 655
EK 6 – FİRELER 693
EK 7 – ORTAK VE YAN ÜRÜNLER 699
EK 8 – STANDART MALİYET YÖNTEMİ 705
EK 9 – PERAKENDE MALİYET YÖNTEMİ 725
EK 10 – BOBİ – FRS KAVRAMLARI 727
EK 11 – MÜNFERİT MALİ TABLOLAR 743
EK 12 – KONSOLİDE MALİ TABLOLAR 757
EK 13 – TTK’nda DENETİM VE MUHASEBE STANDARTLARI İLE İLGİLİ HÜKÜMLER 771
EK 14 – BOBİ -FRS’ye UYARLANMIŞ TEKDÜZEN HESAP PLANI 793