Yönetim Muhasebesi

İÇİNDEKİLER

I. YÖNETİM MUHASEBESİNE GİRİŞ ………………………………………………. 2
1. YÖNETİM MUHASEBESİNİN TANIMI VE KAPSAMI ………………….. 2
2. YÖNETİM MUHASEBESİNİN AMAÇLARI …………………………………… 4
3. YÖNETİM MUHASEBESİ, MALİYET MUHASEBESİ VE FİNANSAL MUHASEBE ARASINDAKİ İLİŞKİ …………………………………………………… 5
4. GİDER, HARCAMA, MALİYET, VARLIK, HASILAT VE ZARAR KAVRAMLARI İLE YÖNETİM KARARLARINDA KULLANILAN MALİYET KAVRAMLARI ……………………………………….. 8
4.1. Gider Kavramı …………………………………………………………………………….. 8
4.2. Harcama Kavramı ………………………………………………………………………… 8
4.3. Maliyet Kavramı ………………………………………………………………………….. 8
4.3.1. Ek Maliyet ……………………………………………………………………………….. 9
4.3.2. Marjinal Maliyet ……………………………………………………………………….. 9
4.3.3. Batmış (Tarihi) Maliyet ……………………………………………………………… 9
4.3.4. Fırsat (Alternatif – Vazgeçme) Maliyeti ……………………………………… 10
4.3.5. Muhasebe Maliyeti ………………………………………………………………….. 10
4.3.6. Geçerli Maliyet ……………………………………………………………………….. 10
4.3.7. Geçersiz Maliyet ……………………………………………………………………… 10
4.3.8. Standart Maliyet ……………………………………………………………………… 10
4.3.9. Bütçelenmiş Maliyet ………………………………………………………………… 10
4.3.10. Kontrol Edilebilir Maliyet ………………………………………………………. 10
4.3.11. Kontrol Edilemez Maliyet ………………………………………………………. 11
4.4. Varlık Kavramı ………………………………………………………………………….. 11
4.5. Hasılat Kavramı …………………………………………………………………………. 11
4.6. Zarar Kavramı …………………………………………………………………………… 11
5. GİDERLERİN SINIFLANDIRILMASI ………………………………………….. 12
5.1. Fonksiyonlarına Göre Giderler …………………………………………………….. 12
5.1.1. Alış Giderleri ………………………………………………………………………….. 12
5.1.2. Üretim Giderleri ……………………………………………………………………… 12
5.1.2.1. Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri ………………………………….. 12
5.1.2.2. Direkt İşçilik Giderleri…………………………………………………………… 12
5.1.2.3. Genel Üretim Giderleri ………………………………………………………….. 12
5.1.3. İşletme Dönemine İlişkin Giderler …………………………………………….. 13
5.2. Çeşitlerine Göre Giderler…………………………………………………………….. 13
5.2.1. İlk Madde ve Malzeme Giderleri ……………………………………………….. 13
5.2.2 İşçi Ücret ve Giderleri ………………………………………………………………. 13
5.2.3 Memur Ücret ve Giderleri …………………………………………………………. 13
5.2.4 Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetler ……………………………………… 13
5.2.5 Çeşitli Giderler ………………………………………………………………………… 13
5.2.6 Vergi Resim ve Harçlar …………………………………………………………….. 14
5.2.7 Amortismanlar …………………………………………………………………………. 14
5.2.8 Finansman Giderleri …………………………………………………………………. 14
5.3. Faaliyet Hacmi İle Olan İlişkisine Göre Giderler ……………………………. 14
5.3.1. Sabit Giderler ………………………………………………………………………….. 14
5.3.2. Değişken Giderler ……………………………………………………………………. 14
5.3.3. Karma Giderler ……………………………………………………………………….. 14
5.3.3.1. Yarı Değişken Giderler ………………………………………………………….. 14
5.3.3.2. Yarı Sabit (Basamaklı) Giderler ……………………………………………… 15
5.4. Ürünlere Yüklenmesine Göre Giderler ………………………………………….. 15
5.4.1. Direkt Giderler ………………………………………………………………………… 15
5.4.2. Endirekt Giderler …………………………………………………………………….. 15
II. ÜRETİM GİDERLERİ …………………………………………………………………. 19
1. İlk Madde ve Malzeme Giderleri …………………………………………………….. 19
1.1. Direkt İlk Madde ve Malzemeler ………………………………………………….. 19
1.2. Endirekt İlk Madde ve Malzemeler ………………………………………………. 20
1.3. Optimal (Ekonomik) Sipariş Miktarı …………………………………………….. 21
2. İşçilik Giderleri …………………………………………………………………………….. 30
2.1. Direkt İşçilik Giderleri………………………………………………………………… 31
2.2. Endirekt İşçilik Giderleri …………………………………………………………….. 31
2.3. İşçilik Maliyet Unsurları ……………………………………………………………… 32
2.3.1. Brüt Ücret ………………………………………………………………………………. 33
2.3.2. İkramiyeler …………………………………………………………………………….. 33
2.3.4. Sosyal Güvenlik Kurumu İşveren Payları …………………………………… 34
2.3.5. Kıdem Tazminatı …………………………………………………………………….. 34
2.3.6. İhbar Tazminatı ………………………………………………………………………. 34
2.3.7. Diğer Ödemeler ………………………………………………………………………. 35
3. Genel Üretim Giderleri ………………………………………………………………….. 35
3.1. Genel Üretim Giderlerinin Sınıflandırılması ………………………………….. 36
III. ÜRETİM BİÇİMİNE GÖRE MALİYET HESAPLAMA YÖNTEMLERİ ……………………………………………………………………………….. 43
1. Sipariş Maliyeti Sistemi ………………………………………………………………… 43
1.1. Sipariş Maliyet Sistemine İlişkin Genel Bilgiler …………………………….. 43
1.2. Sipariş Maliyet Sisteminin Temel Esasları ve İşleyişi …………………….. 45
1.3. Sipariş Maliyet Sistemine İlişkin Örnek Uygulamalar …………………….. 51
2. Safha Maliyet Sistemi ……………………………………………………………………. 77
2.1. Safha Maliyet Sistemine İlişkin Genel Bilgiler ………………………………. 77
2.2. Safha Maliyet Sisteminin Özellikleri ……………………………………………. 79
2.3. Safha Maliyet Sisteminin İşleyişi …………………………………………………. 80
2.3.1. Miktar Hareketlerinin Saptanması ……………………………………………… 82
2.3.2. Eşdeğer Mamül Miktarının Saptanması ……………………………………… 83
2.3.3. Birim Eşdeğer Mamül Maliyetinin Saptanması …………………………… 88
2.3.4. Mamül ve Yarı Mamüllerin Toplam Üretim Maliyetinin Saptanması 94
2.4. Birden Çok Mamülün Bir arada Üretilmesi Halinde Safha Maliyet Sisteminin Uygulanması ………………………………………………………………….. 105
2.5. Safha Maliyet Sistemine İlişkin Örnek Uygulamalar …………………….. 115
IV. MALİYETLERİN SAPTANMA ZAMANINA GÖRE MALİYET YÖNTEMLERİ ……………………………………………………………………………… 163
1. Fiili Maliyet Sistemi ……………………………………………………………………. 163
2. Tahmini maliyet sistemi ………………………………………………………………. 163
3. Standart maliyet sistemi ………………………………………………………………. 163
3.1. Standart Maliyet Sistemine İlişkin Genel Bilgiler …………………………. 163
3.2. Standart Maliyet Sisteminin Kurulması ………………………………………. 164
3.3. Standart Maliyetlerin Saptanması ……………………………………………….. 165
3.4. Standart Maliyet Sisteminde Sapma Analizleri ve Muhasebe Kayıtları167
3.4.1. Direkt İlk Madde ve Malzeme Sapmaları ve Muhasebeleştirilmesi . 167
3.4.1.1. Fiyat Sapması …………………………………………………………………….. 167
3.4.1.2. Miktar Sapması …………………………………………………………………… 168
3.4.1.3. Direkt İlk Madde ve Malzeme Sapmalarının Muhasebeleştirilmesi168
3.5.2. Direkt İşçilik Sapmaları ve Muhasebeleştirilmesi ………………………. 169
3.5.2.1. Ücret Sapması …………………………………………………………………….. 169
3.5.2.2. Süre Sapması ……………………………………………………………………… 169
3.5.2.3. Direkt İşçilik Sapmalarının Muhasebeleştirilmesi ……………………. 170
3.5.3. Genel Üretim Giderleri Sapmaları ve Muhasebeleştirilmesi ………… 170
3.5.3.1. Bütçe Sapması ……………………………………………………………………. 171
3.5.3.2. Verim Sapması …………………………………………………………………… 172
3.5.3.3. Kapasite (Hacim) Sapması …………………………………………………… 172
3.5.3.4. Genel Üretim Gider Sapmalarının Muhasebeleştirilmesi ………….. 173
3.6. Standart Maliyet Sisteminin Yarar ve Sakıncaları …………………………. 174
3.7. Standart Maliyet Sistemine İlişkin Örnek Uygulamalar …………………. 174
V. KAPSAMINA GÖRE MALİYET HESAPLAMA YÖNTEMLERİ …. 205
1. Tam maliyet sistemi ……………………………………………………………………. 205
2. Değişken Maliyet Sistemi …………………………………………………………….. 206
3. Normal maliyet sistemi ………………………………………………………………… 211
4. Direkt (Asal-İlk-Esas) maliyet sistemi …………………………………………… 214
5. Maliyet Hesaplama Sistemlerine İlişkin Örnek Uygulamalar ……………. 215
VI. MALİYET HACİM İLİŞKİLERİ VE BU İLİŞKİLERİN SAPTANMASINDA KULLANILAN YÖNTEMLER ……………………….. 223
1. Analitik (Mühendislik) Yöntemi …………………………………………………… 223
2. Muhasebe Yöntemi ……………………………………………………………………… 227
3. Matematiksel ve İstatistiki Teknikler …………………………………………….. 231
3.1. En Yüksek ve En Düşük Hacimler Tekniği ………………………………….. 231
3.2. En Küçük Kareler Tekniği (Regresyon Yöntemi) …………………………. 235
3.3.Grafik Yöntemi …………………………………………………………………………. 240
3.4. Çifte Ortalama Tekniği ……………………………………………………………… 240
VII. MALİYET HACİM KAR ANALİZLERİ VE KAR PLANLAMASI 245
1. Kar Fonksiyonu ………………………………………………………………………….. 246
2. Katkı Payı ………………………………………………………………………………….. 248
3. Katkı (Payı) Oranı ………………………………………………………………………. 249
4. Kâr Fonksiyonunun Kullanım Alanları ………………………………………….. 250
4.1. Başabaş Noktasının Tespiti ……………………………………………………….. 250
4.2. Hedeflenen Kar Noktasının Tespiti …………………………………………….. 252

1. Bütçe ve Bütçeleme …………………………………………………………………….. 353

2. Bütçelemenin Özellikleri ……………………………………………………………… 355
3. İşletme Bütçelerinin Amaçları ………………………………………………………. 355
4. Bütçe Hazırlamanın Faydaları ………………………………………………………. 356
5. İşletme Bütçelerinin Düzenlenmesi ……………………………………………….. 357
5.1. Satış Bütçesi ……………………………………………………………………………. 358
5.2. Üretim Bütçesi …………………………………………………………………………. 358
5.3. Direkt İlk Madde ve Malzeme Bütçesi ………………………………………… 359
5.4. Direkt İşçilik Bütçesi ………………………………………………………………… 360
5.5. Genel Üretim Giderleri Bütçesi ………………………………………………….. 361
5.6. Faaliyet Giderleri Bütçesi ………………………………………………………….. 362
5.7. Satışların Maliyeti Bütçesi ………………………………………………………… 362
5.8. Yatırım Bütçesi ………………………………………………………………………… 362
5.9. Nakit Bütçesi …………………………………………………………………………… 363
5.10. Proforma (Bütçelenmiş) Gelir Tablosu ……………………………………… 363
5.11. Proforma (Bütçelenmiş) Bilanço ………………………………………………. 363
XI. MALİYET YÖNETİM SİSTEMLERİNE İLİŞKİN GÜNCEL YAKLAŞIMLAR …………………………………………………………………………… 373
1. Faaliyet Tabanlı Maliyet Sistemi …………………………………………………… 373
1.1. Geleneksel Sistem İle Faaliyetlere Dayalı Sistem Arasındaki Farklılıklar375
2. Mamül Yaşam Dönemi Maliyetlemesi …………………………………………… 384
3. Hedef Maliyetleme ……………………………………………………………………… 386
4. Toplam Kalite Yönetimi ve Kalite Maliyetleri ………………………………… 390
5. Kaizen Maliyetleme …………………………………………………………………….. 391
6. Değer Mühendisliği …………………………………………………………………….. 392
7. Değişim Mühendisliği …………………………………………………………………. 393
8. Tam Zamanında Üretim (JIT) ……………………………………………………….. 394
9. Dengeli Puan Kartı ……………………………………………………………………… 396
XII. SORUMLULUK MUHASEBESİ VE TRANSFER FİYATLANDIRMASI ……………………………………………………………………. 401
1. Merkezkaç (Yerel) Yönetim …………………………………………………………. 401
2. Sorumluluk Muhasebesi ………………………………………………………………. 403
3. Transfer Fiyatlandırması………………………………………………………………. 405
KAYNAKÇA ………………………………………………………………………………… 409